Α. Βασικά χαρακτηριστικά του Προεδρικού Διατάγματος.

Aπό το περιεχόμενο του προεδρικού διατάγματος προκύπτει ότι ο μοναδικός του στόχος είναι το εξεταστικό σύστημα και η άμεση σχέση του με την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Το σύστημα που περιγράφεται είναι πολύ πολύπλοκο και δαιδαλώδες, μετατρέπει το Λύκειο σε εξεταστικό κέντρο και επιπλέον αυτές οι εξετάσεις θα κρίνουν την τύχη κάθε νέου για σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το σύστημα αυτό δεν είναι αδιάβλητο γιατί υπεισέρχεται έντονα ο προσωπικός παράγοντας, αφού συνυπολογίζεται ο προφορικός βαθμός, αλλά και η φύση και θέση του σχολείου, όπως δημόσιο – ιδιωτικό, υποβαθμισμένες και αναπτυγμένες περιοχές.

Τέλος πρέπει να τονίσουμε ότι το σύστημα αυτό έχει δοκιμαστεί την περίοδο 80-83 και αποσύρθηκε αφού απέτυχε. Η άμεση σύνδεσή του με την πρόσβαση στην τριτοβάθμια, η ανασφάλεια και η αγωνία μαθητών και γονιών αν δεν διευρύνει την ανάγκη για φροντιστηριακή στήριξη (αυτή είναι η εκτίμησή μας) δεν θα την μειώσει καθόλου.

Η βασικότερη όμως παρατήρηση είναι ότι το Λύκειο παραμένει -όπως και στο προηγούμενο σύστημα των δεσμών- να λειτουργεί ως προθάλαμος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση χωρίς να γίνεται καμιά αλλαγή στο ουσιαστικό του περιεχόμενο - Τα αρνητικά αποτελέσματα είναι δεδομένα και συνομολογημένα.

Β. Ως προς τη Λυκειακή βαθμίδα έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

Το περιεχόμενο σπουδών του νέου Ενιαίου Λυκείου εξακολουθεί να είναι μακριά από τις σύγχρονες ανάγκες και προβληματισμούς. Παραμένει εγκλωβισμένο ανάμεσα στις παραδοσιακές αντιλήψεις για τη γνώση σε ένα τεχνοκρατικό εκσυγχρονισμό, που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των νέων του σήμερα. Τομείς σημαντικοί για την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών / μαθητριών, η προετοιμασία συνολικά του σύγχρονου ενεργού πολίτη δεν έχουν τη θέση που τους αρμόζει σε ένα Ενιαίο Λύκειο. Ένα Ενιαίο Λύκειο όπως αυτό που σχεδιάζεται δεν μπορεί επιπλέον να αναδείξει τις κλίσεις και τις ιδιαιτερότητες κάθε μαθητή και μαθήτριας και να συμβάλει στη συνολική τους πρόοδο και την ευδοκίμησή τους σε συγκεκριμένους τομείς. Επιπλέον, η τρίτη κατεύθυνση του Ενιαίου Λυκείου, η τεχνολογική, είναι σε σημαντικό βαθμό υποβαθμισμένη. Γενικότερα, η απουσία επαρκών εγκαταστάσεων και εργαστηριακού εξοπλισμού στα νέα «Ενιαία Λύκεια» ακυρώνει τον ενιαίο χαρακτήρα τους, που βασίζεται στο συνδυασμό της θεωρίας με την πράξη και στην ενεργό, μέσω της πράξης μάθηση.

Το Λύκειο έχει χάσει το ουσιαστικό του περιεχόμενο, που πρέπει να είναι η συμβολή του στη διαμόρφωση των μαθητών και μαθητριών ως κριτικά σκεπτόμενων νέων.

Υπάρχει μεγάλη «διαρροή» που στο Λύκειο προσδιορίζεται σε μαθητές που προέρχονται από τα χαμηλότερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα και που με τα τωρινά μέτρα είτε διαρκώς θα διευρύνεται, είτε θα έχουμε Λύκειο δύο ταχυτήτων.

Το δίκτυο τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι τόσο υποβαθμισμένο και αναξιόπιστο, που ενώ αποτελεί τη «λύση ανάγκης» για τους νέους, αποδιαρθρώνεται ακόμα περισσότερο.

Η ουσιαστική έλλειψη από την δευτεροβάθμια εκπαίδευση αντικειμένων που συμβάλλουν στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των νέων όπως κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, η αισθητική καλλιέργεια, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, η αγωγή υγείας κλπ.

Όλα τα παραπάνω δείχνουν ανάγλυφα ότι στην προβληματική της κυβέρνησης δεν είναι η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων που συνθέτουν την συνομολογημένη κρίση του σχολείου.

Για το ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ η λυκειακή βαθμίδα πρέπει να παρέχει ενιαία σε όλους τους μαθητές και σε όλες τις μαθήτριες:

α) Ολοκληρωμένη γενική μόρφωση, αντίστοιχη με την ηλικία των μαθητών/μαθητριών και τις σύγχρονες κοινωνικές απαιτήσεις. Βασική επιδίωξη της γενικής μόρφωσης στο λύκειο είναι η διαμόρφωση πολιτών που έχουν συνείδηση των προβλημάτων του κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος και είναι ικανοί να ενεργούν αποτελεσματικά και δραστήρια για την αντιμετώπισή τους.

β) Σύνολο επιλεγόμενων αντικειμένων, που στοχεύουν στην ικανοποίηση των ιδιαίτερων ενδιαφερόντων και των προεπαγγελματικών απαιτήσεων των μαθητών/μαθητριών, ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχιση των σπουδών τους σε ειδικότερους τομείς της μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και κατάρτισης (πανεπιστημιακής και μη).

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εξασφάλιση μιας ευρείας μορφωτικής βάσης, που θα επιτρέπει στο μαθητή και τη μαθήτρια να παρακολουθούν τις ταχύτατα μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της παραγωγικής διαδικασίας με επιτυχία, στα πλαίσια της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης/ κατάρτισης ή της αυτοδύναμης μαθησιακής τους δραστηριότητας.

Με το Ενιαίο Λύκειο η γνώση, θεωρητική και πρακτική, παρέχεται ενιαία σε όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες, ενώ οι επιλεγόμενες ώρες του προγράμματος τους δίνουν τη δυνατότητα να καλύπτουν τις ιδιαίτερες ανάγκες και ενδιαφέροντά τους, μειώνεται η διάσταση ανάμεσα στη θεωρητική μόρφωση και στην πρακτική δραστηριότητα, ακόμα, εμποδίζεται η πρόωρη εξειδίκευση και ο πρόωρος επαγγελματικός προσανατολισμός, ενώ αυξάνονται οι δυνατότητες αλλαγής του προσανατολισμού κατά τη διάρκεια των σπουδών στο λύκειο, λόγω του ενιαίου χαρακτήρα του.

Τέλος, με το Ενιαίο Λύκειο, μπορούν να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά οι κοινωνικές ανισότητες απ' ό,τι με το παραδοσιακό επιλεκτικό σύστημα.

Το Ενιαίο Λύκειο, κατά την άποψή μας, πρέπει να ενταχθεί σε μια προοπτική διεύρυνσης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, η οποία να περιλαμβάνει μέρος της προσχολικής, το σημερινό εννιάχρονο και το λύκειο.

Επίσης, πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ενιαιοποίηση της επαγγελματικής κατάρτισης και ειδίκευσης σε ένα δημόσιο σύστημα. Μια τέτοια προοπτική: α) Θα ευνοήσει τον ενιαίο σχεδιασμό της εκπαίδευσης. β) Θα ενισχύσει το δημόσιο χαρακτήρα της μέσης εκπαίδευσης. γ) Θα συμβάλει στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος και στην πιο ορθολογική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων και δ) θα συμβάλει στην αναβάθμιση και την ορθολογικοποίηση του προσανατολισμού της τεχνικής - επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Παρόμοια μέτρα πρέπει να ληφθούν και για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων της νυχτερινής εκπαίδευσης, με βάση τις ιδιαιτερότητες των μαθητριών/μαθητών που φοιτούν σε νυχτερινά σχολεία.

Για την αναβάθμιση του μορφωτικού ρόλου του λυκείου είναι αναγκαία η αναθεώρηση και ο εκσυγχρονισμός των αναλυτικών προγραμμάτων του, και ως προς τους στόχους και ως προς το περιεχόμενο και ως προς τους τρόπους οργάνωσής τους.

Γ. Ελεύθερη πρόσβαση

Οι εξαγγελίες του Υπ. Παιδείας που αφορούν στις εξετάσεις στο Λύκειο και τον τρόπο εισαγωγής στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, δεν απαντούν στο πιο θεμελιώδες ζήτημα του ανοίγματος των πυλών ΑΕΙ και ΤΕΙ.

Οι απαιτήσεις της εποχής μας και η αυξημένη ζήτηση για σπουδές έχουν καταστήσει διεθνώς αναγκαία την «ροή» προς την τριτοβάθμια εκπαίδευση του 75% τουλάχιστον των νέων αντίστοιχης ηλικίας, πράγμα προοδευτικό και σωστό.

Ταυτόχρονα η έντονη συζήτηση και πάλι για τα ιδιωτικά ΑΕΙ σε σχέση με το άρθρο 16 του Συντάγματος αλλά και η πληθώρα των διαφόρων μη αναγνωρισμένων παραρτημάτων ξένων ΑΕΙ αφορά στην ουσία το ίδιο θέμα.

Η τάση του Υπουργείου να καλύψει κατά ένα μέρος την αυξημένη ζήτηση για σπουδές της μαθητιώσας νεολαίας, με παράπλευρες διαδικασίες όπως τα προγράμματα Σπουδών επιλογής και το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, αλλοιώνοντας και τον χαρακτήρα τους δηλαδή ότι θα είναι φορείς που θα υποδέχονται φοιτητές που για διάφορους λόγους δεν μπόρεσαν μετά το Λύκειο να σπουδάσουν ή και ακόμη να καλύπτει νέες επιλογές και κατευθύνσεις των ενδιαφερομένων. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα το φούντωμα των ιδιωτικών παραρτημάτων και τη μετακύλιση του κόστους στις οικογένειες χωρίς καμιά εξασφάλιση των νέων.

Η αόριστη εξαγγελία ότι το 2000 θα μπαίνουν «ελεύθερα» στα ΑΕΙ – ΤΕΙ όχι μόνο δεν λύνει το πρόβλημα αλλά δημιουργεί ψευδαισθήσεις και συγχίσεις.

Η δική μας πρόταση είναι σαφής:

Οι πύλες των δημόσιων ελληνικών ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να ανοίξουν, ώστε πρακτικά όλοι όσοι διαθέτουν ένα ορισμένο επίπεδο προϋποθέσεων να εισάγονται ανεξάρτητα από τον αριθμό τους. Η εφαρμογή πρέπει να αρχίσει άμεσα με την αύξηση του αριθμού των εισακτέων κατά 20 έως 25% κάθε χρόνο έτσι ώστε σε διάστημα 3 έως 4 χρόνων να έχει ολοκληρωθεί.

Αμεσα πρέπει να γίνουν τα εξής:

α) Δραστική αύξηση του αριθμού φοιτητών/φοιτητριών σε όσα Τμήματα έχουν τη δυνατότητα να εκπαιδεύσουν περισσότερους.

β) Ταχύρυθμη ανάπτυξη του προσωπικού, νέων Τμημάτων και υποδομών με την ταυτόχρονη αύξηση των κονδυλίων από το δημόσιο προϋπολογισμό.

Από την πρότασή μας γίνεται σαφές ότι οι προτεινόμενες ρυθμίσεις πρέπει να έχουν τουλάχιστον μεταβατικό χαρακτήρα. Μετά την παρέλευση αυτής της αναγκαστικής μεταβατικής περιόδου, ο ΣΥΝ πιστεύει ότι πρέπει πια οι όποιες ρυθμίσεις είναι τότε απαραίτητες να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη την επιλογή των μαθητών και να παρέχεται η δυνατότητα της ελεύθερης πρόσβασης χωρίς φραγμούς στο πεδίο του αντικειμένου σπουδών που θα επιλέγει ο σπουδαστής. Βεβαίως αυτό προϋποθέτει και τη ριζική αλλαγή της δομής και λειτουργίας της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.

Ιδιαίτερα δε στο σύστημα εισαγωγής μέσω της αξιολόγησης των μαθητών που περιγράφεται στο προεδρικό διάταγμα έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

α) Ο συνυπολογισμός κατά 30% της βαθμολογίας της Β'Λυκείου στο απολυτήριο, δημιουργεί στον αντίστοιχο βαθμό μη αναστρέψιμες καταστάσεις για τους μαθητές, πράγμα άδικο. Δεν πρέπει να συνυπολογίζεται στο απολυτήριο η βαθμολογία Β'Λυκείου.

β) Τα test δεξιότητας παραμένουν νεφελώδη, ενώ έχουν υψηλό ποσοστό στη βαθμολογία ίδιο με τα μαθήματα ειδικότητας.

γ) Το πολύ ψηλό ποσοστό (70%) του απολυτηρίου στην επιλογή, θα αυξήσει τα φροντιστήρια σε περισσότερα μαθήματα σε αντίθεση με τις προθέσεις που διακηρύσσει το Υπ.Παιδείας.

δ) Η κατάταξη και πάλι των μαθητών στις αντίστοιχες με τις δέσμες ομάδες, τις επαναφέρει με άλλο τρόπο, ενώ θα έπρεπε να υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία. Οι επιλογές να είναι ελεύθερες και όχι ομαδοποιημένες.

ε) Αναγνωρίζει ότι πρέπει οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα βελτίωσης της βαθμολογίας τους αλλά πρέπει να είναι χωρίς περιορισμούς.

Δ. Επίλογος

Το σύστημα εξετάσεων και αξιολόγησης που προτείνεται μπορεί εύκολα να αξιοποιηθεί για τη βίαιη εξώθηση ενός μεγάλου αριθμού μαθητών από το Ενιαίο Λύκειο προς τα Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια. Αλλά, ακόμη κι αν αυτό συμβεί σε περιορισμένη έκταση,είναι αδύνατο να αποφευχθεί η δημιουργία ενός Λυκείου πολλών ταχυτήτων, στο πλαίσιο του οποίου το σύστημα αξιολόγησης θα χρησιμοποιείται για να επιβεβαιώσει τις ήδη διαμορφωμένες μορφωτικές ανισότητες και όχι για να γίνουν οι κατάλληλες αντισταθμιστικές παρεμβάσεις .Με τα σημερινά δεδομένα και το προτεινόμενο σύστημα εξετάσεων για την πρόσβαση στην τριτοβάθμια - αν δεν ανατραπεί - τα αποτελέσματα θα είναι σαφή: Η ισότητα των ευκαιριών είναι πια μακρινό όνειρο, η αναπαραγωγή των ανισοτήτων διευρύνεται, ο ταξικός χαρακτήρας της επιλογής είναι δεδομένος.