Η Βαθμίδα του λυκείου:

• ασκεί αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ιδεολογικού προσανατολισμού και του συστήματος αξιών των νέων,

• αποτελεί το πεδίο στο οποίο πραγματοποιείται σε μεγάλο βαθμό η επιλεκτική λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος.

• παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του επαγγελματικού προσανατολισμού των νέων, και

• προετοιμάζει ως ένα βαθμό το ανθρώπινο δυναμικό για να ενταχθεί στην κοινωνία.

Για τους λόγους αυτούς τα ζητήματα σχετικά με τη λυκειακή βαθμίδα αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για τη σύγχρονη αριστερά και αποτελούν αντικείμενο σκληρών αντιπαραθέσεων στο κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.

Ανάμεσα στα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ελληνική λυκειακή βαθμίδα επισημαίνουμε τα εξής:

Ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών-μαθητριών κάθε "γενιάς", δεν τελειώνουν το λύκειο τα τελευταία χρόνια. Το φαινόμενο "διαρροής" του μαθητικού δυναμικού στο λύκειο αφορά κυρίως τα υποβαθμισμένα κοινωνικά στρώματα, αλλά δεν φαίνεται ότι η προβληματική του έχει απασχολήσει την κυβέρνηση.

Το δίκτυο της τεχνικής - επαγγελματικής εκπαίδευσης εξακολουθεί να είναι υποβαθμισμένο και σε μεγάλο βαθμό αναξιόπιστο, γι΄αυτό και κατά κανόνα αποτελεί λύση ανάγκης για τους νέους και τις νέες. Η οργάνωση του Εθνικού Συστήματος Επαγγελματικής Εκπαίδευσης - Κατάρτισης και των ΙΕΚ, με τον τρόπο που έγινε και λειτουργεί, δημιούργησε και άλλα προβλήματα και διεύρυνε το χάσμα ανάμεσα στη γενική και την τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση. Χρειάζεται ριζική αναδιάρθρωση της δομής του και ένταξη στο σύστημα της γενικής εκπαίδευσης.

Το περιεχόμενο σπουδών του νέου Ενιαίου Λυκείου εξακολουθεί να είναι μακριά από τις σύγχρονες ανάγκες και προβληματισμούς. Παραμένει εγκλωβισμένο ανάμεσα στις παραδοσιακές αντιλήψεις για τη γνώση (έμφαση στις ελληνοχριστιανικές παραδόσεις, την αρχαιογνωσία κ.λ.π.) και σε ένα τεχνοκρατικό εκσυγχρονισμό, που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των νέων του σήμερα. Το εθνοκεντρικό περιεχόμενο του νέου βιβλίου Ιστορίας της Α’ Λυκείου, η υποβάθμιση των κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών και η ενίσχυση των "εργαλειακών" γνώσεων (ξένες γλώσσες, πληροφορικής κ.λ.π.) δείχνουν την κατεύθυνση προς την οποία κινείται ο κυβερνητικός σχεδιασμός. Τομείς σημαντικοί για την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών / μαθητριών, όπως είναι οι κοινωνικές – ανθρωπιστικές επιστήμες, η αισθητική καλλιέργεια, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, η αγωγή υγείας, η προετοιμασία συνολικά του σύγχρονου ενεργού πολίτη δεν έχουν τη θέση που τους αρμόζει σε ένα Ενιαίο Λύκειο. Ένα Ενιαίο Λύκειο όπως αυτό που σχεδιάζεται δεν μπορεί, επιπλέον να αναδείξει τις κλίσεις και τις ιδιαιτερότητες κάθε μαθητή και μαθήτριας και να συμβάλει στη συνολική τους πρόοδο και την ευδοκίμησή τους σε συγκεκριμένους τομείς. Επιπλέον, η τρίτη κατεύθυνση του Ενιαίου Λυκείου, η τεχνολογική, είναι σε σημαντικό βαθμό υποβαθμισμένη. Γενικότερα, η απουσία επαρκών εγκαταστάσεων και εργαστηριακού εξοπλισμού στα νέα "Ενιαία Λύκεια" ακυρώνει τον ενιαίο χαρακτήρα τους, που βασίζεται στο συνδυασμό της θεωρίας με την πράξη και στην ενεργό, μέσω της πράξης μάθηση.

Η νυχτερινή εκπαίδευση δεν ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες απαιτήσεις αυτών που την επιλέγουν. Στον όλο σχεδιασμό του Ενιαίου Λυκείου τα εσπερινά σχολεία φαίνεται ότι αποτελούν αμελητέο παράγοντα.

Για το ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ η λυκειακή βαθμίδα πρέπει να παρέχει ενιαία σε όλους τους μαθητές και σε όλες τις μαθήτριες:

α) Ολοκληρωμένη γενική μόρφωση, αντίστοιχη με την ηλικία των μαθητών/μαθητριών και τις σύγχρονες κοινωνικές απαιτήσεις. Βασική επιδίωξη της γενικής μόρφωσης στο λύκειο είναι η διαμόρφωση πολιτών που έχουν συνείδηση των προβλημάτων του κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος και είναι ικανοί να ενεργούν αποτελεσματικά και δραστήρια για την αντιμετώπισή τους.

β) Σύνολο επιλεγόμενων αντικειμένων, που στοχεύουν στην ικανοποίηση των ιδιαίτερων ενδιαφερόντων και των προεπαγγελματικών απαιτήσεων των μαθητών/μαθητριών, ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχιση των σπουδών τους σε ειδικότερους τομείς της μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και κατάρτισης (πανεπιστημιακής και μη).

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εξασφάλιση μιας ευρείας μορφωτικής βάσης, που θα επιτρέπει στο μαθητή και τη μαθήτρια να παρακολουθούν τις ταχύτατα μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της παραγωγικής διαδικασίας με επιτυχία, στα πλαίσια της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης/ κατάρτισης ή της αυτοδύναμης μαθησιακής τους δραστηριότητας.

Το λύκειο που μπορεί να παρέχει τέτοιου είδους μόρφωση και να περιορίζει τις άνισες ευκαιρίες στα παιδιά της εργατικής τάξης και των υποβαθμισμένων κοινωνικών στρωμάτων είναι το Ενιαίο Λύκειο. Με το Ενιαίο Λύκειο η γνώση, θεωρητική και πρακτική, παρέχεται ενιαία σε όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες, ενώ οι επιλεγόμενες ώρες του προγράμματος τους δίνουν τη δυνατότητα να καλύπτουν τις ιδιαίτερες ανάγκες και ενδιαφέροντά τους, μειώνεται η διάσταση ανάμεσα στη θεωρητική μόρφωση και στην πρακτική δραστηριότητα, ακόμα, εμποδίζεται η πρόωρη εξειδίκευση και ο πρόωρος επαγγελματικός προσανατολισμός, ενώ αυξάνονται οι δυνατότητες αλλαγής του προσανατολισμού κατά τη διάρκεια των σπουδών στο λύκειο, λόγω του ενιαίου χαρακτήρα του.

Τέλος, με το Ενιαίο Λύκειο, μπορούν να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά οι κοινωνικές ανισότητες απ΄ό,τι με το παραδοσιακό επιλεκτικό σύστημα.

Το Ενιαίο Λύκειο, κατά την άποψή μας, πρέπει να ενταχθεί σε μια προοπτική διεύρυνσης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, η οποία να περιλαμβάνει μέρος της προσχολικής, το σημερινό εννιάχρονο και το λύκειο.

Επίσης, πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ενιαιοποίηση της επαγγελματικής κατάρτισης και ειδίκευσης σε ένα δημόσιο σύστημα. Μιά τέτοια προοπτική: α) Θα ευνοήσει τον ενιαίο σχεδιασμό της εκπαίδευσης. β) Θα ενισχύσει το δημόσιο χαρακτήρα της μέσης εκπαίδευσης. γ) Θα συμβάλει στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος και στην πιο ορθολογική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων και δ) θα συμβάλει στην αναβάθμιση και την ορθολογικοποίηση του προσανατολισμού της τεχνικής - επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Παρόμοια μέτρα πρέπει να ληφθούν και για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων της νυχτερινής εκπαίδευσης, με βάση τις ιδιαιτερότητες των μαθητριών/μαθητών που φοιτούν σε νυχτερινά σχολεία.

Για την αναβάθμιση του μορφωτικού ρόλου του λυκείου είναι αναγκαία η αναθεώρηση και ο εκσυγχρονισμός των αναλυτικών προγραμμάτων του, και ως προς τους στόχους και ως προς το περιεχόμενο και ως προς τους τρόπους οργάνωσής τους. Ως προς το πρόγραμμα σπουδών του Ενιαίου Λυκείου προτείνουμε τα παρακάτω:

1. Στην Α' τάξη το πρόγραμμα είναι ενιαίο, με ένα μικρό ποσοστό του αφιερωμένο σε ομάδες ενδιαφερόντων, με στόχο την ανάπτυξη ανάλογων δραστηριοτήτων.

2. Στη Β' τάξη θα παρέχονται:

Ι. Κορμός μαθημάτων (70% του συνόλου), με τις ενότητες:
α) Ελληνική γλώσσα - Φιλολογία
β) Κοινωνικές επιστήμες
γ) Μαθηματικά
δ) Φυσικές επιστήμες
ε) Ξένες γλώσσες
στ) Βασικές τεχνολογίες / Πληροφορική
ζ) Τέχνες
η) Φυσική αγωγή - Αθλητισμός

ΙΙ. Επιλογές (=30% του συνόλου)
με σκοπό την εμβάθυνση σε κάποιες από τις παραπάνω ενότητες ή μαθήματα των ενοτήτων με βάση τις ιδιαίτερες κλίσεις και ενδιαφέροντα, ή την ανάπτυξη διεπιστημονικών / διακλαδικών δραστηριοτήτων σε θέμα κοινωνικά, τεχνολογικά, πολιτιστικά κ.α.

3. Στη Γ' Λυκείου επίσης θα πρέπει να υπάρχει κορμός μαθημάτων και επιλογές με τις ίδιες βασικά ενότητες (με διαφοροποιήσεις σε μαθήματα πιθανά των ενοτήτων) και σε αναλογία περίπου 60% - 40% ανάμεσα σε κορμό επιλογές.

Εδώ είναι απαραίτητες κάποιες διευκρινίσεις:

1. Τα μαθήματα επιλογής δεν είναι υποχρεωτικό να ανήκουν στην ίδια γνωστική περιοχή. Μπορεί κάποιος, για παράδειγμα, να επιλέγει ταυτόχρονα μαθήματα, όπως μαθηματικά, φιλοσοφία και μουσική. Κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν όταν υπάρχουν κατευθύνσεις στις οποίες τα μαθήματα είναι υποχρεωτικά ομαδοποιημένα σε θεωρητικής θετικής και τεχνολογικής κατεύθυνσης γι αυτό διαφωνούμε με την αντίστοιχη ρύθμιση του νόμου 2525/97 για το ενιαίο Λύκειο.

2. Για την υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος απαιτείται να ακολουθούνται ευέλικτοι τρόποι στην αξιοποίηση του εκπαιδευτικού προσωπικού και στη χρησιμοποίηση της υποδομής και του εξοπλισμού σε τοπική κλίμακα μεταξύ γειτονικών σχολείων.

3. Ο βαθμός του απολυτηρίου του Ενιαίου Λυκείου προκύπτει μόνο από τη βαθμολογία της Γ' τάξης του. Οι βαθμοί της Β' τάξης δεν συνυπολογίζονται.

4. Τα μαθήματα επιλογής της Γ' Λυκείου εξετάζονται ξεχωριστά, μέσω γενικών εξετάσεων και αξιολογούνται από εξωτερικούς αξιολογητές. Οι βαθμοί σ΄αυτά τα μαθήματα λαμβάνονται υπόψη στην επιλογή για τμήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή για την επαγγελματική σταδιοδρομία των μαθητών (π.χ. ΑΣΕΠ). Ειδικά σ΄αυτά τα μαθήματα, ο μαθητής μπορεί να επαναλάβει τις εξετάσεις χωρίς περιορισμούς, εφόσον ενδιαφέρεται για τη βελτίωση της βαθμολογίας του σε κάποια από αυτά.

5. Η διάρκεια της υποχρεωτικής φοίτησης πρέπει άμεσα να αυξηθεί στα 10 έτη, με την προοπτική της σταδιακής αύξησης σε 12.