Παύλου Πετρίδη. (βλέπε εκτενέστερα "Ο Πολιτικός Θεοδωράκης (1940-1996)" του ιδίου από τις εκδόσεις "ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ")
Η παρούσα ιστορική σκιαγραφία, προσεγγίζοντας τον πολιτικό Θεοδωράκη επισταμένα και αποκλειστικά, φιλοδοξεί να τον ερμηνεύσει παρά την προφανή ταύτιση του μουσικού έργου του με την πατριωτική του συνεισφορά.
Συνεκτιμώντας παράλληλα πως οι πολιτικοί και ιδεολογικοί προσανατολισμοί του αδιαμφισβήτητα προηγήθηκαν των μουσικών του αναζητήσεων, καθορίζοντας (σε μεγάλο βαθμό) και την καλλιτεχνική του συμβολή. Μέσα από την προσωπική αυτή μεθοδολογική προσέγγιση αξιολογείται, επομένως η εθνικοπολιτική του πορεία συνολικά, χωρίς να υποδηλώνεται ωστόσο, η ευχέρεια διάκρισης του εμπνευσμένου δημιουργού από τον αγωνιστή και ιδεολόγο.
Η αποτίμηση του πατριωτικού οδοιπορικού του, από το 1940 μέχρι σήμερα, οδηγεί στο κυρίαρχο (διαχρονικά) συμπέρασμα ότι ο Θεοδωράκης δεν ενστερνίστηκε την πολιτική όπως εφαρμόστηκε στην πράξη από τους επαγγελματίες πολιτικούς. Για τον Θεοδωράκη η έννοια πολιτική ενείχε (και ενέχει φυσικά) μια ξεχωριστή συμβολική σημασία. Πολιτική με αποκλειστικό αποδέκτη το λαό, σημαίνει γι αυτόν τόλμη, ανιδιοτέλεια, ριζοσπαστισμό, ρήξη, υπέρβαση και ενότητα.
Η Πάγια θέση του απέναντι στο πολιτικό λειτούργημα αποτελεί σημείο αναφοράς για το Έθνος: - Κάθε μου πράξη, κάθε πρωτοβουλία ξεκινά από μια ανοδική αφετηρία. Πώς θα ωφελήσω τον ελληνικό λαό, πώς θα υπηρετήσω καλύτερα την πατρίδα μου. Δεν πιστεύω στις κάθε λογής σκοπιμότητες πολιτικές, κομματικές, συντεχνιακές, φιλικές, οικογενειακές. Με ενδιαφέρει, κάθε φορά το Όλον, το Σύνολο, το Έθνος, ο Λαός, ο Άνθρωπος. Είμαι απόλυτος. Το ξέρω. Όπως ξέρω πως αυτό είναι η μεγάλη μου δύναμη και η ακόμα μεγαλύτερη αδυναμία μου. Πιστεύω, όμως, ότι σ ένα εθνικό σύνολο, όπου όλα είναι συμβιβασμός, υπολογισμός, φόβος, θα πρέπει να υπάρχουν μερικοί που να μπορούν να λένε φωναχτά όσα και οι άλλοι σκέφτονται και ψιθυρίζουν. Και τότε το τίμημα είναι ένα: Ο προπηλακισμός και το κώνειον-.
Ο πολιτικός Θεοδωράκης αρνήθηκε έμπρακτα τις ετικέτες της κομματική νομιμοφροσύνης και γι αυτό παρέμεινε, κατά κανόνα, δεικτικός για το καλό του συνόλου. Οι όποιες εμπλοκές του στα παιχνίδια της εξουσίας διέπονται από μια αμετακίνητη πολιτική φιλοσοφία: -Αν απ τα παιχνίδια αυτά εξαρτάται το να καταστεί ο λαός ελεύθερος, αξίζει ο κόπος ν ανακατευθείς μήπως ξαφνικά σαν δούρειος ίππος ανατρέψεις όλα αυτά και ανοίξει η μεγάλη πόρτα και μπει το φως ώστε, επιτέλους, ο λαός να σπάσει τα δεσμά του και ελεύθερος να οικοδομήσει τη νέα Ελλάδα. Έτσι μόνο να μπορεί να κριθεί όλη μου η ιστορία. Εγώ τροφοδότησα τον ελληνικό λαό με τραγούδια, δηλαδή με όνειρα. Τον τροφοδότησα με ιδέες την εποχή των Λαμπράκηδων, την εποχή του Πατριωτικού Μετώπου και κάθε στιγμή είτε με το κίνημα Ειρήνης, είτε με τη νέα ΕΔΑ, είτε μέσα από το Κομμουνιστικό κόμμα και την ΚΕΑ και πρόσφατα ακόμα με τον Μητσοτάκη προσπάθησα για να μπορέσουμε να ξεφύγουμε κάποτε απ το πλέγμα της δοτής πολιτικής εκπροσώπησης που προέκυψε από την ιστορική ανωμαλία, το ιστορικό έγκλημα της συντριβής των εθνικοαπελευθερωτικών δυνάμεων στη δεκαετία του 50 και της υπαγωγής της χώρας στον πλήρη έλεγχο της αγγλοαμερικανικής πολιτικής-.
Αποκρυσταλλωμένη και η πεποίθησή του πως η φυσιολογική κατάληξη του μαζικού Κινήματος, μετά το έπος του ΕΑΜ, έπρεπε να είναι ένα λαϊκό καθεστώς που δεν θα είχε συνάφεια με το ανατολικό μπλοκ και τη Σοβιετική Ένωση: - Να κάνουμε επιτέλους πραγματικότητα του όνειρο του Μακρυγιάννη. Δηλαδή μια πραγματική Λαϊκή Δημοκρατία με αποκλειστικό αφέντη τον ελληνικό λαό που απέδειξε την υπευθυνότητά του όταν πραγματικά είναι κυρίαρχος. Τον κατέστησαν ανεύθυνο για να τους ψηφίζει. Αν ήταν κυρίαρχος ο λαός δεν θα τους ψήφιζε ποτέ, δεν θα συμμετείχε στα πολιτικά παιχνίδια-.
Ο Θεοδωράκης απεδείχθη υπερβατικός και ενωτικός ιδίως στις ματαβατικές περιόδους ομαλής λειτουργίας του πολιτεύματος. Αντίθετα στις συγκυρίες κατάλυσης των λαϊκών ελευθεριών λειτούργησε ως Αντιστασιακός, Κομμουνιστής, Αριστερός και Επαναστάτης. Πολιτεύθηκε υπερβατικά το 1974 και το 1989 μέσα απ την πεποίθηση της κατά το δυνατόν εφικτής εξυπηρέτησης του κοινωνικού συνόλου. Οι ρήξεις του με τις κατεστημένες δυνάμεις της Αριστεράς, του Κέντρου και της Δεξιάς είχαν σαν γνώμονα την ιδανικότερη δυνατή στήριξη των λαϊκών συμφερόντων. Στις κρίσιμες, βέβαια, φάσεις καταπίεσης και αυταρχισμού βρέθηκε πάντοτε στην πρώτη γραμμή του Αγώνα. Τέλος, οι τοποθετήσεις του απέναντι στα διεθνή δρώμενα εμπεριέχουν ουμανιστικό χαρακτήρα.
Με τη σειρά του, βίωσε και ο ίδιος την τραγική πορεία των πρωτοπόρων μαχητών που υπονομεύτηκαν από τους επίγονους. Ανατρέχοντας στις κρισιμότερες στιγμές του έθνους διαπιστώνουμε, με οδύνη, ότι οι πρωταγωνιστές της επανάστασης του 21 (Δ. Υψηλάντης, Ανδρούτσος, Καραϊσκάκης, Κολοκοτρώνης κ.ά) παραγκωνίστηκαν στη συνέχεια από τους νομείς της εξουσίας. Παρεμφερείς εξελίξεις δρομολογήθηκαν και μετά τις επαναστάσεις της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, της 10ης Οκτωβρίου 1862, της 15ης Αυγούστου 1909 αλλά και μετά την εποποιϊα της Εθνικής Αντίστασης και πρόσφατα στη μεταπολίτευση. Είναι γνωστοί ακόμα οι ενωτικοί που περιθωριοποιήθηκαν από τους εμπνευστές της κάθετης αντιπαράθεσης όπως ο Μακρυγιάννης, ο Παπαναστασίου, ο Σβώλος, ο Σαράφης, ο Οθωναίος, ο Σοφιανόπουλος, ο Πασαλίδης, ο Ηλιού κ.ά. Τέλος δεν αποτελεί σύμπτωση ότι από τις ίδιες τις παρατάξεις τους αποδοκιμάστηκαν ο Ζαχαριάδης, ο Σιάντος, ο Κύρκος, ο Φαράκος καθώς και επιφανη στελέχη της Δεξιάς όπως ο Ράλλης και ο Στεφανόπουλος. Μοιραία και το πολιτικό οδοιπορικό του Θεοδωράκη απέβη μοναχικό.
Είναι απογοητευτικό ότι τα κόμματα, στη σύγχρονη Ελλάδα, δεν άντεξαν το βάρος της αυτόνομης πληθωρικής προσωπικότητας του Θεοδωράκη. Κι ενώ οι κομματικές ηγεσίες όλων των αποχρώσεων τον προσεταιρίστηκαν κατά καιρούς, τελικά δεν αντιστάθηκαν στον πειρασμό να τον απεμπολήσουν μετά την κοινή διαπίστωση της αποστροφής του στην κομματική υποταγή. Ο συγγραφέας αυτής της σκιαγραφίας αναρωτιέται πόσο διαφορετική θα διαγραφόταν η μοίρα του προοδευτικού Κινήματος αν ενστερνίζονταν τις εθνικές, κοινωνικοπολιτικές και πολιτιστικές επιλογές του.
|
