Historia Warszawy
Po obu stronach Wis│y, najwiΩkszej rzeki Polski, w£r≤d
rozleg│ych nizin Mazowsza le┐y to jedno z ciekawszych miast, zwane
kiedy£ "Ma│ym Pary┐em". Odbudowane po zniszczeniach wojennych, przywr≤cone
┐yciu, okre£lane bywa jako "miasto feniks".
Legenda m≤wi, ┐e nad brzegiem Wis│y osiedli│a sie niegdy£ rodzina
rybacka Warsa i Sawy. Przed nimi to w│a£nie wynurzy│a siΩ z nurt≤w
Wis│y p≤l-kobieta, p≤│-ryba: Syrena. Za jej namow╣ Wars
i Sawa za│o┐yli miasto zwane p≤ƒniej Warszaw╣. Archeolodzy stwierdzili,
┐e do po│owy XI wieku istnia│ ju┐ gr≤d na Br≤dnie (obecnie osiedle
warszawskie) o konstrukcji z okresu paleolitu. Z 1065 roku pochodzi wzmianka
o osadzie targowej Kamion - na prawym brzegu rzeki.W pobli┐u dzisiejszego
mostu îlasko-D╣browskiego, w okolicy Mariensztatu, rozwinΩ│a
siΩ osada nazywana pocz╣tkowo Warszow╣, p≤ƒniej Warszaw╣.
Rozwojowi osady sprzyja│o po│o┐enie nad rzek╣, na skrzy┐owaniu trakt≤w
handlowych. W 1289 roku WarszawΩ podniesiono do rangi stolicy
powiatu o wadze Warszawy w owym czasie mo┐e £wiadczyµ fakt, ┐e to
w│a£nie tu kr≤l Kazimierz Wielki zawiera│ uk│ady z Zakonem Krzy┐ackim.
W
po│owie XIV wieku Warszawa zosta│a stolic╣ KsiΩstwa Mazowieckiego;
Z tych czas≤w pochodzi pierwszy t│ok pieczΩtny z wyobra┐eniem Syreny
- obecnego herbu Warszawy. Przed 1339 rokiem Warszawa wzbogaci│a
siΩ o mury obronne, kt≤rymi otoczono Stare Miasto. Z ko±cem tego
stulecia od p≤│nocy wyros│a kolejna osada, nazwana Now╣ Warszaw╣,
p≤ƒniej Nowym Miastem - z odrΩbnymi w│adzami.W ko±cu XVI wieku
WarszawΩ obrano miejscem tak zwanych sejm≤w walnych; ju┐ po w 1573
roku odby│a siΩ na Polach Mokotowskich pierwsza wolna elekcja,
w wyniku kt≤rej kr≤lem Polski zosta│ Henryk Walezy.
Warszawa
sta│a siΩ stolic╣ Polski w roku 1596. W≤wczas to Zygmunt
III Waza przeni≤s│ tu swoj╣ rezydencjΩ z Krakowa, z Wawelu.
Sto│eczno£µ miasta wp│ynΩ│a szybko na zmianΩ jego wygl╣du. Powstawa│y nowe
ulice; pojawia│y siΩ pa│ace znakomitych rod≤w szlacheckich, kamienice bogatych
mieszczan, szpitale, ko£cio│y, parki i ogrody.W 1643 roku pojawi│╣
siΩ pierwsza gazeta "Merkuriusz Polski".
Wraz z upadkiem Polski - za czas≤w panowania kr≤la Jana Kazimierza
- upad│o tak┐e miasto sto│eczne. Pogr╣┐y│ je zw│aszcza najazd Szwed≤w
w latach 1655-56(liczne po┐ary,kradzie┐e i gwa│ty dokonywane przez
wojsko). Miasto do£wiadczy│o tak┐e innych klΩsk m.in. epidemii gro┐nych
chor≤b.
Za panowania Jana III Sobieskiego bohaterskiego obro±cy Wiednia
przed Turkami (1683 r.) miasto ponownie wkracza na drogΩ
rozwoju. Powstaje reprezentacyjna siedziba kr≤lewska w Wilanowie,
Warszawa go£ci znamienitych luminarzy nauki i sztuki, w│adc≤w i pos│≤w
z r≤┐nych kraj≤w. Okres dynastii Sas≤w charakteryzuje siΩ znacznym
rozwojem urbanistycznym Warszawy. Zaprojektowany i zrealizowany
zosta│ zesp≤│ tak zwanej Osi Saskiej - z piΩknym pa│acem i ogrodem,
kt≤rego bogaty dzewostan mo┐emy podziwiaµ do dzisiaj. Jednak k│opoty wewnΩtrzne
pa±stwa (spory o tron) ponownie os│abi│y miasto, a pogr╣┐y│y je zdecydowanie
masowe epidemie d┐umy (1709-12).W drugiej po│owie XVIII wieku,
w epoce O£wiecenia, uczyniono wiele, by Warszawa dor≤wna│a
swym wygl╣dem innym miastom Europy. Podkre£liµ tu nale┐y zas│ugi
marsza│ka wielkiego koronnego Fra±ciszka Bieli±skiego - przewodnicz╣cego
tzw. Komisji Brukowej, kt≤ra inspirowa│a przebudowΩ stolicy: regulacje
ulic, po│o┐enie bruk≤w i za│o┐enia ulicznego o£wietlenia.
Ostatni kr≤l niepodleg│ej Polski - Stanis│aw August Poniatowski;
wybitny mecenas sztuki i nauki. Pod jego patronatem odnowiono zamek, zbudowano
rezydencjΩ pa│acowo-parkow╣ w úazienkach, przebudowuj╣c dawn╣ willΩ
Stanis│awa Lubomirskiego. Isnia│a biblioteka, Szko│a Sztuk PiΩknych
i Akademia Rycerska.
Z nadej£µiem ko±ca wolno£ci Polski nadesz│y ciΩ┐kie czasy tak┐e
dla Warszawy. Nie uratowa│ wolno£µi kraju obraduj╣cy Sejm Czteroletni,
kt≤ry 3 maja 1791 roku uchwali│ jedn╣ z pierwszych w £wiecie konstytucjΩ.
Po drugim rozbiorze Warszawa by│a ju┐ okupowana przez wojsko rosyjskie,
a powszechny zryw ludno£ci Warszawy - Powstanie Ko£ciuszkowskie
zamiast przynie£µ wolno£µ £ci╣gn╣│ na mieszka±c≤w represje (okr≤tna rzeƒ
Pragi 25 ty£. os≤b zabitych i zniszczenie prawobrze┐nej czΩ£ci Warszawy).
Po trzecim rozbiorze w 1795 roku Warszawa nie by│a ju┐ stolic╣
Polski; znalaz│a siΩ pod zaborem Pruskim. Rok p≤ƒniej do Warszawy
wkroczy│y wojska Napoleo±skie wraz z legionami ksiΩcia J≤zefa
Poniatowskiego, powstaje KsiΩstwo Warszawskie, kt≤re istnieje
tylko przez 2 latach, Warszawa przechodzi pod zab≤r Austriacki,
z kt≤rego to w 1813 r. powraca pod okupacjΩ Rosyjsk╣, powstaje
Kr≤lestwo Polskie po│╣czone uni╣ personifikacyjn╣ z Rosj╣ carsk╣.
W
latach 1810-30 w Warszawie przebywa│ i kszta│cil siΩ Fryderyk
Chopin. 29 listopada 1830 r. rozpoczyna siΩ Powstanie listopadowe.
Ko±czy siΩ ono klΩsk╣ co powoduje nasilenie represji (masowe zsy│ki na
SyberiΩ, zamkniΩcie czΩsci polskich instytucji, zamiana ko£cio│≤w
na cerkwie) z rozkazu cara rozpoczΩto budowΩ Cytadeli. Mimi tego
w styczniu 1863 r. wybuch│o kolejne powstanie. Represje nasili│y
siΩ jeszcze bardziej; 5 sierpnia 1864 roku na stokach cytadeli powieszono
cz│onk≤w tajnego Rz╣du Narodowego z Romualdem Trauguttem
na czele, ca│kowicie zlikwidowano polskie instytucje,o£wiata zosta│a poddana
ca│kowitej kontroli, z map Europy zniknΩ│a na wiele lat nazwa: Polska.
W tym czasie rozwija│a siΩ gospodarka Warszawy; powstawa│y nowe
zak│ady przemys│owe zwi╣zane z rynkami w g│Ωbi Rosji. Wi╣za│o siΩ
to z otwarciem linii kolejowej do Wiednia i Petersburga.W
ko±cu XIX w. ucisk zaborcy zel┐a│, ale opornych wobec w│adzy wci╣┐
wysy│ano na Sybir. 4 sierpnia 1914 r. odeszli Rosjanie,
a nazajutrz w mie£cie by│y ju┐ wojska niemieckie. Walki trwaj╣ce na linii
Wis│y spowodowa│y zniszczenie most≤w, a tym samym sparali┐owa│y
transport. Warszawa pozostawa│a pod okupacj╣ niemieck╣ przez 4 lata
- do 1918 r. Okupanci opuszczaj╣c miasto zabrali z niego wszystko
co tylko siΩ da│o w│╣cznie z dzwonami i zerwanymi z dom≤w miedzianymi dachami.
11 listopada Warszawa po wielu latach niewoli odzyska│a
wreszcie wolno£µ. Do stolicy z wiΩzienia w twierdzy magdeburskiej
powraca legendarny marsza│ek Pi│sudski, tw≤rca Polskiej Organizacji
Wojskowej i Legion≤w . Miasto by│o zniszczone i ograbione. Panowa│a
jednak powszechna rado£µ jednocz╣ca ca│e spo│ecze±stwo. Warszawa
zaczΩ│a siΩ szybko odbudowywaµ, rozszerzaj╣c swoje granice, a┐ po okalaj╣ce
j╣ zurbanizowane osiedla, tu┐ za rogatkami. W tym czasie istnia│o realne
zagro┐enie ze strony Rosji Sowieckiej, ale stoczona z ni╣ na przedpolach
stolicy - wiosn╣ 1920 - bitwa, zako±czy│a siΩ zwyciΩstwem Polak≤w.
Pokonanie wroga i przywr≤cenie pokoju, zwane jest odt╣d w historii Polski
"Cudem nad Wis│╣". Warszawa zaczΩ│a zn≤w ┐yµ w│asnym ┐yciem. Na
zamku odt╣d rezydowa│ prezydent niepodleg│ej Rzeczpospolitej. Pomimo
kryzysu Warszawa w okresie miΩdzywojennym rozwija│a siΩ; powstawa│y
osiedla i gmachy u┐yteczno£ci publicznej, powsta│a rozg│o£nia radiowa i
rozwija│o siΩ ┐ycie nocne miasta.
1
wrze£nia spad│y na zaskoczon╣ WarszawΩ pierwsze bomby. Mieszka±cy
stolicy ┐yli w panice i totalnym przygnΩbieniu. 28 wrze£nia po zaciΩtych
walkach Warszawa skapitulowa│a. Obron╣ dowodzi│ bohaterski prezydent
Warszawy Stefan Starzy±ski (na zdjΩciu). W walkach
obronnych zginΩ│o ponad 10 ty£. os≤b, a by│o ponad 50
ty£. rannych. Wzmaga│ siΩ terror: masowe egzekucje ludno£ci cywilnej,
tortury w wiΩzieniach, uliczne │apanki. w listopadzie 1940 roku
utworzono getto dla ludno£ci ┐ydowskiej, pocz╣tkowo zajmuj╣ce 400 hektar≤w
i ci╣gle zmniejszane. W getcie panowa│ g│≤d i choroby, za pr≤bΩ ucieczki
z getta grozi│a £mierµ. 19 kwietnia 1943 roku wybuch│o w getcie
powstanie; st│umione 16 maja. »yd≤w masowo wywo┐ono
do oboz≤w zag│ady. W mie£cie intensywnie rozwija│ siΩ ruch oporu. Organizowano
liczne zamachy na Niemc≤w (m.in. na genera│a KutcherΩ) i
instytucje niemieckie. Rozsze┐y│a siΩ akcja tajnego nauczania; prowadzono
zajΩcia na tajnym uniwersytecie. wychodzi│y tajne gazetki i builetyny.
Du┐y udzia│ w organizowaniu ruchu oporu mia│a m│odzie┐. 1 sierpnia
1944 r. wybuch│o powstanie warszawskie; krwawo st│umione
po 63 dniach. Poleg│o wielu powsta±c≤w w£r≤d nich wiele dzieci i
m│odzie┐y. Ostateczne straty powstania to 180 tysiΩcy ludno£ci cywilnej
i 22 tysi╣ce ┐o│nierzy. Opr≤cz kanadyjskich i ameryka±skich pilot≤w
zrzucaj╣cych paczki z zaopatrzeniem nikt nie pom≤g│ walcz╣cym. W tym czasie
na pradze znajdowa│y siΩ ju┐ wojska sowieckie. Zorganizowano lojaln╣ wobec
Armii czerwonej w│adzΩ. Ta czΩ£µ miasta nie by│a zniszczona i prze
d│u┐szy okres mie£ci│y siΩ tu w niej wa┐ne dla Warszawy i dla ca│ego
pa±stwa instytucje. Po lewej stronie widok by│ zastraszaj╣cy. Po powstanmiu
Niemcy wygnali ze zgliszcz ocala│ych mieszka±c≤w. Miasto mia│o znikn╣µ
z powierzchni Ziemii. Zbombardowano wszystkie mosty oraz wiΩkszo£µ
zak│ad≤w przemys│owych (90%) i budowli mieszkalnych (70%).
W gruzach le┐a│o stare miasto z Zamkiem Kr≤lewskim i katedr╣ £w.
Jana.
17
stycznia 1945 r. ca│a Warszawa by│a ju┐ wolna. Zaprowadzono
administracjΩ panstwow╣, podjΩto pierwsze dzia│ania maj╣ce na celu przywr≤cenie
┐ycia w mie£cie. Odbudowa nabra│a tempa. Szybko jednak pr≤bowano wprowadziµ
sowiecki system gospodarowania. Miasto odbudowywano w ramach zorganizowanych
akcji, w kt≤rych uczestniczyli mieszka±cy ca│ego kraju, a nawet brygady
miΩdzynarodowe. Ju┐ w 1946 r. oddano do u┐ytku most kolejowy i drogowy,
powr≤ci│y na ulice pierwsze tramwaje. W roku 1949 oddano do u┐ytku
TrasΩ W-Z z tunelem i dzielnicΩ Mariensztat. Trwa│y intensywne
prace przy odbudowie Starego Miasta. Architektura tego okresu to
socrealizm. w 1952 roku oddano Marsza│kowsk╣ DzielnicΩ Mieszkaniow╣
(MDM) w 1955 r. przyby│ stolicy najbardziej chyba kontrowersyjny
obiekt - "dar ZSRR" - ponad trzydziesto piΩtrowy Pa│ac Kultury
i Nauki.
Najwa┐niejsze
zabytki Warszawy
