Στο δρόμο του Νοέμβρη Για μια εκπαίδευση σύγχρονη και δημοκρατική

Οι στόχοι μας: Σύγχρονο Ενιαίο Λύκειο για όλους Ελεύθερη πρόσβαση στα ΑΕΙ και ΤΕΙ Αναβάθμιση της τεχνικής – επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης Στήριξη του εκπαιδευτικού Το όραμά μας: Ριζική δημοκρατική μεταρρύθμιση στην παιδεία Ουσιαστική, σύγχρονη μόρφωση για κάθε νέα και νέο Αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός της δημόσιας εκπαίδευσης

Φτάνει πιά…

Χρόνια τώρα, η κατάσταση στην εκπαίδευση παραμένει μίζερη. Ελλιπή σχολεία, ξεπερασμένες σχολικές γνώσεις, αδιαφορία για τη δημόσια εκπαίδευση και τον εκπαιδευτικό.

Το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς βρήκε τα σχολεία σε μία ακόμη πιο τραγική κατάσταση. Η σύγχυση και η αβεβαιότητα, το ασταμάτητο “ράβε-ξήλωνε”, η έλλειψη διαλόγου και ο αυταρχισμός, η υποβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών συνθέτουν το πιο αρνητικό κλίμα για το ξεκίνημα των σχολείων μας.

Η άθλια αυτή κατάσταση κορυφώνεται στο επίπεδο του Λυκείου. Οι αλλεπάλληλοι πειραματισμοί, οι κακές επιλογές και η απουσία ενός οράματος για την εκπαίδευση και την ανάπτυξη του τόπου έχουν οδηγήσει σε ένα απερίγραπτο χάος.

Σχολικά βιβλία που έρχονται από τα παλιά, άλλα βιβλία που γράφονται “στο πόδι”. Παλιά και νέα βιβλία παρέχουν ένα σωρό από ασύνδετες γνώσεις, χωρίς συνοχή και ενότητα. Η σύγχρονη ανθρωπιστική και κοινωνική διάσταση της γνώσης απουσιάζει αισθητά. Στόχος δεν είναι ο ολοκληρωμένος πολίτης, αλλά ο παραγωγικός εργαζόμενος.

Το περιεχόμενο σπουδών του νέου Ενιαίου Λυκείου εξακολουθεί να είναι μακριά από τις σύγχρονες ανάγκες και προβληματισμούς. Παραμένει εγκλωβισμένο ανάμεσα στις παραδοσιακές αντιλήψεις για τη γνώση και σε ένα τεχνοκρατικό εκσυγχρονισμό, που σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των νέων του σήμερα. Τομείς σημαντικοί για την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών / μαθητριών, η προετοιμασία συνολικά του σύγχρονου ενεργού πολίτη δεν έχουν τη θέση που τους αρμόζει στο συγκεκριμένο Ενιαίο Λύκειο. Ένα Ενιαίο Λύκειο όπως αυτό που σχεδιάζεται δεν μπορεί, επιπλέον να αναδείξει τις κλίσεις και τις ιδιαιτερότητες κάθε μαθητή και μαθήτριας και να συμβάλει στη συνολική τους πρόοδο και την ευδοκίμησή τους σε συγκεκριμένους τομείς. Επιπλέον, η τρίτη κατεύθυνση του Ενιαίου Λυκείου, η τεχνολογική, είναι σε σημαντικό βαθμό υποβαθμισμένη. Γενικότερα, η απουσία επαρκών εγκαταστάσεων και εργαστηριακού εξοπλισμού στα νέα “Ενιαία Λύκεια” ακυρώνει τον ενιαίο χαρακτήρα τους, που βασίζεται στο συνδυασμό της θεωρίας με την πράξη και στην ενεργό, μέσω της πράξης μάθηση.

Σε αντίθεση με όσα αναφέρονται στα ιλουστρασιόν φυλλάδια του Υπουργείου, στην πράξη οι επιλογές περιορίζονται κυρίως στις μεν κατευθύνσεις σε δύο (θετική – θεωρητική), στα δε μαθήματα επίσης σε δύο – τρία το πολύ (ξένη γλώσσα – πληροφορική κι αυτή θεωρητικά), γιατί τα σχολεία δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν από άποψη προσωπικού και υποδομών σε περισσότερες, με αποτέλεσμα οι μαθητές να αποθαρρύνονται και να αισθάνονται εμπαιγμό. Απαγορευτικά για ορισμένες επιλογές δρα και ο καθορισμός ελάχιστου αριθμού 15 μαθητών, αν και υπάρχουν άλλες λύσεις.

Για το ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ η λυκειακή βαθμίδα πρέπει να παρέχει ενιαία σε όλους τους μαθητές και σε όλες τις μαθήτριες:

α) Ολοκληρωμένη γενική μόρφωση, αντίστοιχη με την ηλικία των μαθητών/μαθητριών και τις σύγχρονες κοινωνικές απαιτήσεις. Βασική επιδίωξη της γενικής μόρφωσης στο λύκειο είναι η διαμόρφωση πολιτών που έχουν συνείδηση των προβλημάτων του κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος και είναι ικανοί να ενεργούν αποτελεσματικά και δραστήρια για την αντιμετώπισή τους.

β) Σύνολο επιλεγόμενων αντικειμένων, που στοχεύουν στην ικανοποίηση των ιδιαίτερων ενδιαφερόντων και των προεπαγγελματικών απαιτήσεων των μαθητών/μαθητριών, ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχιση των σπουδών τους σε ειδικότερους τομείς της μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και κατάρτισης (πανεπιστημιακής και μη).

Ιδιαίτερη έμφαση δίνουμε στην εξασφάλιση μιας ευρείας μορφωτικής βάσης, που θα επιτρέπει στο μαθητή και τη μαθήτρια να παρακολουθούν τις ταχύτατα μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της παραγωγικής διαδικασίας με επιτυχία, στα πλαίσια της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης/ κατάρτισης ή της αυτοδύναμης μαθησιακής τους δραστηριότητας.

Το λύκειο που μπορεί να παρέχει τέτοιου είδους μόρφωση και να περιορίζει τις άνισες ευκαιρίες στα παιδιά της εργατικής τάξης και των υποβαθμισμένων κοινωνικών στρωμάτων είναι το Ενιαίο Λύκειο. Με το Ενιαίο Λύκειο που εμείς προτείνουμε η γνώση, θεωρητική και πρακτική, παρέχεται ενιαία σε όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες, ενώ οι επιλεγόμενες ώρες του προγράμματος τους δίνουν τη δυνατότητα να καλύπτουν τις ιδιαίτερες ανάγκες και ενδιαφέροντά τους, μειώνεται η διάσταση ανάμεσα στη θεωρητική μόρφωση και στην πρακτική δραστηριότητα, ακόμα, εμποδίζεται η πρόωρη εξειδίκευση και ο πρόωρος επαγγελματικός προσανατολισμός, ενώ αυξάνονται οι δυνατότητες αλλαγής του προσανατολισμού κατά τη διάρκεια των σπουδών στο λύκειο, λόγω του ενιαίου χαρακτήρα του.

Τέλος, με το Ενιαίο Λύκειο, μπορούν να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά οι κοινωνικές ανισότητες από ότι με το παραδοσιακό επιλεκτικό σύστημα.

Το Ενιαίο Λύκειο, κατά την άποψή μας, πρέπει να ενταχθεί σε μια προοπτική διεύρυνσης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, η οποία να περιλαμβάνει μέρος της προσχολικής, το σημερινό εννιάχρονο και το λύκειο.

Επίσης, πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ενιαιοποίηση της επαγγελματικής κατάρτισης και ειδίκευσης σε ένα δημόσιο σύστημα. Μιά τέτοια προοπτική: α) Θα ευνοήσει τον ενιαίο σχεδιασμό της εκπαίδευσης. β) Θα ενισχύσει το δημόσιο χαρακτήρα της μέσης εκπαίδευσης. γ) Θα συμβάλει στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος και στην πιο ορθολογική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων και δ) θα συμβάλει στην αναβάθμιση και την ορθολογικοποίηση του προσανατολισμού της τεχνικής - επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Για την αναβάθμιση του μορφωτικού ρόλου του λυκείου είναι αναγκαία η αναθεώρηση και ο εκσυγχρονισμός των αναλυτικών προγραμμάτων του, και ως προς τους στόχους και ως προς το περιεχόμενο και ως προς τους τρόπους οργάνωσής τους.

Φτάνει πιά…

Από φέτος εφαρμόζεται και στη Β’ τάξη του Λυκείου το νέο εξουθενωτικό σύστημα εξετάσεων και αξιολόγησης, που θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το μορφωτικό μέλλον των νέων.

Ο ανταγωνισμός εντείνεται, το άγχος των μαθητών πολλαπλασιάζεται, το μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό.

Ως λύση στα αδιέξοδα προτείνεται πάλι η παραπαιδεία. Οι αυξημένες εγγραφές στα φροντιστήρια εφέτος προδιαγράφουν μία μίζερη καθημερινότητα για τους μαθητές και μαθήτριες των Λυκείων, εγκλωβισμένη ανάμεσα στο σχολείο και το φροντιστήριο με εβδομαδιαία προγράμματα ως και 50 ωρών για όσους αντέξουν το νέο σύστημα.

Η πολυδιαφημισμένη “ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση” αποδεικνύεται ότι δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ένα ταξικό σύστημα επιλογής, που ευνοεί αυτούς που “έχουν και κατέχουν”.

Οι εκπαιδευτικοί των Λυκείων και των Τ.Ε.Ε. – όσοι από αυτούς γνωρίζουν πού θα εργαστούν – φέτος όχι μόνο δεν έχουν ενημερωθεί για τη νέα κατάσταση, αλλά οι περισσότεροι ούτε καν ξέρουν τι θα διδάξουν και με ποια βιβλία και ποια μέθοδο. Τα σεμινάρια ενημέρωσής τους θα γίνουν μετά την έναρξη των μαθημάτων, τα βιβλία δεν έχουν φτάσει ακόμη στα χέρια τους και πολλοί από αυτούς θα διοριστούν πολύ αργότερα.

Τα περισσότερα Ενιαία Λύκεια και τα Τ.Ε.Ε. δεν έχουν ούτε τη στοιχειώδη υποδομή σε κτίρια, αίθουσες, εργαστήρια, βιβλιοθήκες και εξοπλισμό για να λειτουργήσουν σωστά. Συνήθως τα σχολικά κτίρια είναι απρόσωπα, βρόμικα κτίρια που απωθούν, δεν εμπνέουν.

Ο Συνασπισμός πιστεύει ότι:

1. Τα μαθήματα επιλογής δεν είναι υποχρεωτικό να ανήκουν στην ίδια γνωστική περιοχή. Κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν, όταν υπάρχουν κατευθύνσεις στις οποίες τα μαθήματα είναι υποχρεωτικά ομαδοποιημένα σε θεωρητικής, θετικής και τεχνολογικής κατεύθυνσης, γι΄αυτό διαφωνούμε με την αντίστοιχη ρύθμιση του νόμου 2525/97 για το ενιαίο Λύκειο.

2. Ο βαθμός του απολυτηρίου του Ενιαίου Λυκείου πρέπει ναπροκύπτει μόνο από τη βαθμολογία της Γ΄τάξης του. Οι βαθμοί της Β’ τάξης δεν συνυπολογίζονται.

3. Τα μαθήματα επιλογής της Γ’ Λυκείου εξετάζονται ξεχωριστά, μέσω γενικών εξετάσεων και αξιολογούνται από εξωτερικούς αξιολογητές. Οι βαθμοί σ΄αυτά τα μαθήματα λαμβάνονται υπόψη στην επιλογή για τμήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή για την επαγγελματική σταδιοδρομία των μαθητών (π.χ. ΑΣΕΠ). Ειδικά σ΄αυτά τα μαθήματα, ο μαθητής μπορεί να επαναλάβει τις εξετάσεις χωρίς περιορισμούς, εφόσον ενδιαφέρεται για τη βελτίωση της βαθμολογίας του σε κάποια από αυτά.

4. Η διάρκεια της υποχρεωτικής φοίτησης πρέπει άμεσα να αυξηθεί στα 10 έτη, με την προοπτική της σταδιακής αύξησης σε 12.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ

• Μετά την υποχρεωτική εκπαίδευση, παράλληλα με το Ενιαίο Λύκειο πρέπει να λειτουργούν οι ΤΕΣ (διάρκεια φοίτησης 2 χρόνια).
• Στις ΤΕΣ λειτουργούν όλες οι ειδικότητες που λειτουργούν στα ΤΕΛ και ΕΠΛ.
• Εκσυγχρονίζονται τα προγράμματά τους και ο εργαστηριακός τους εξοπλισμός.
• Τα νέα προγράμματα των ΤΕΣ περιέχουν και μαθήματα γενικής παιδείας με ειδικό περιεχόμενο, ανάλογα με τις ανάγκες της ειδικότητας.
• Οι ΤΕΣ παρέχουν πτυχίο που, εκτός από επαγγελματικό τίτλο, αποτελεί και εκπαιδευτικό. Οι πτυχιούχοι των ΤΕΣ εγγράφονται στην Γ τάξη του Ενιαίου Λυκείου (με 10 χρόνια υποχρεωτική εκπαίδευση) ή ΙΕΚ. Για την εγγραφή τους στην Γ τάξη του Ενιαίου Λυκείου είναι απαραίτητο να παρακολουθήσουν βραχύχρονο πρόγραμμα υποστηρικτικής διδασκαλίας σε μαθήματα γενικής παιδείας. Αν η υποχρεωτική εκπαίδευση είναι 9 χρόνια, οι απόφοιτοι των ΤΕΣ εγγράφονται στην Β τάξη του Ενιαίου Λυκείου.
• Για τους μαθητές να προβλεφθεί πρακτική άσκηση σε επιχειρήσεις του Δημόσιου ή Ιδιωτικού τομέα.
• Τα ΙΕΚ συνεχίζουν να λειτουργούν για αποφοίτους Λυκείων και ΤΕΣ.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Σε ό,τι αφορά το σύστημα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, σημειώνουμε τα εξής:

Οι πύλες των δημόσιων ελληνικών ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να ανοίξουν, ώστε πρακτικά όλοι όσοι διαθέτουν ένα ορισμένο επίπεδο προϋποθέσεων να εισάγονται ανεξάρτητα από τον αριθμό τους. Η εφαρμογή πρέπει να αρχίσει άμεσα, να γίνεται σταδιακά και να ολοκληρωθεί σ΄ένα ορατό ορίζοντα λίγων χρόνων. Άμεσα πρέπει να γίνουν τα εξής:

α) Δραστική αύξηση του αριθμού φοιτητών / φοιτητριών σε όσα τμήματα έχουν τη δυνατότητα να εκπαιδεύσουν περισσότερους.

β) Ταχύρρυθμη ανάπτυξη του προσωπικού, νέων τμημάτων και υποδομών. Αύξηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και του Τακτικού Προϋπολογισμού για Τα ΑΕΙ με αντίστοιχο ρυθμό ανά έτος.

Με την πρόταση αυτή επιδιώκουμε:

• Να αυξηθεί αισθητά η δυνατότητα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση της χώρας μας και να αμβλυνθεί ανάλογα η αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης.
• Να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των επιπτώσεων του σημερινού συστήματος στην ψυχική και πνευματική υγεία των νέων.
• Να αρθεί ένας βασικός όρος που αποστερεί το Λύκειο από το ρόλο του.
• Να αναιρεθεί ένας παράγοντας που ωθεί ισχυρά στη μηχανιστική μάθηση και απομνημόνευση, ώστε να μπορεί να αναπτυχθεί η κριτική σκέψη των νέων.
• Να μετριαστούν οι κοινωνικές διακρίσεις που συνεπάγεται το παρόν σύστημα.
• Να αντιμετωπιστεί το γεγονός ότι μεγάλος αριθμός υποψηφίων εισάγονται σε Τμήματα εντελώς διαφορετικά από εκείνα που πράγματι επιθυμούν. Να γίνει δυνατή η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από ευρύ φάσμα ηλικιών και να διευκολυνθεί η κινητικότητα φοιτητών ή σπουδαστών μεταξύ τμημάτων.
• Να μειωθούν οι ιδιωτικές δαπάνες για την παιδεία.

Στην αντίληψη του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ η πρόταση για άνοιγμα των Πανεπιστημίων συνδυάζεται με τομές σ΄ ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα και ιδίως με εκείνες που αφορούν το Ενιαίο Λύκειο, την τεχνική – επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, τη δομή και λειτουργία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Ως προς τις διαδικασίες επιλογής των υποψηφίων για τα Τριτοβάθμια Ιδρύματα, παρατηρούμε τα εξής:

• Η ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σημαίνει ότι συνολικά θα καλύπτεται η ζήτηση για σπουδές από την προσφορά θέσεων. Ωστόσο πάλι θα παρουσιάζεται σε άλλες σχολές αυξημένη και σε άλλες μειωμένη ζήτηση. Για να επιτευχθεί η ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στα επόμενα 4 χρόνια, χρειάζεται διπλασιασμός του αριθμού εισακτέων στο αντίστοιχο χρονικό διάστημα.

• Κάθε μαθητής μετά την αποφοίτησή του από το Λύκειο θα δηλώνει το τμήμα ή τα τμήματα της προτίμησής του.

• Κάθε τμήμα θα καθορίζει τις ελάχιστες προϋποθέσεις που ζητάει για να τον κάνει δεκτό (λ.χ. βαθμός απολυτηρίου πάνω από 14 και βαθμοί σε κάποια μαθήματα επιλογής που καθορίζει το τμήμα πάνω από 15).

• Αν υπάρχουν περισσότεροι ενδιαφερόμενοι για κάποιο τμήμα απ΄όσους μπορεί αυτό να δεχτεί, τότε κατατάσσονται σε σειρά με μοριοποίηση των μαθημάτων επιλογής που θέλει το συγκεκριμένο τμήμα, του απολυτηρίου του Λυκείου και της σειράς που κατέχει το τμήμα στις προτιμήσεις του ενδιαφερόμενου.

Γενικότερα:

• Οι Γενικές Εξετάσεις είχαν διασφαλίσει ένα βασικό ζητούμενο κάθε παρόμοιας διαδικασίας: την προστασία του συστήματος επιλογής από μεροληψία και πελατειακές - ευνοιοκρατικές σχέσεις. Αυτό το χαρακτηριστικό πρέπει να διαφυλαχθεί με κάθε τρόπο, αλλά η αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης θέσεων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να αρθεί.

• Σε κάθε περίπτωση, η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να εξασφαλίζεται μέσα από πολλούς δρόμους, στα πλαίσια της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, ώστε να είναι δυνατό κάθε Έλληνας και κάθε Ελληνίδα σε οποιαδήποτε φάση της επαγγελματικής πορείας να εγγράφεται στον κύκλο σπουδών που επιθυμεί να παρακολουθήσει

Οι κυβερνητικές εξαγγελίες δεν αποτελούν ουσιαστικό άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αναγκαίοι θεσμοί όπως το ανοιχτό Πανεπιστήμιο χρησιμοποιούνται για εκτόνωση της ζήτησης για σπουδές όσων δεν εισάγονται κι όχι για σπουδές από απόσταση, όπως γίνεται διεθνώς. Το ίδιο και τα προγράμματα σπουδών επιλογής. Αντί να αυξήσει αποφασιστικά τη δυνατότητα για σπουδές, η κυβέρνηση αναζητεί παράπλευρους και ασαφείς δρόμους με δίδακτρα. Ταυτόχρονα με εφάπαξ εξέτασή του στη Β και Γ Λυκείου, ο μαθητής θα κρίνεται με τρόπο μη αναστρέψιμο, άμεσα ή έμμεσα, για την πρόσβασή του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Φτάνει πιά...

Το μόνο που ακούμε μονότονα, εδώ και χρόνια είναι οι καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις και η ακατάσχετη υποσχεσιολογία.

Το μόνο που βλέπουμε να υλοποιείται έγκαιρα και συστηματικά στον τομέα της εκπαίδευσης είναι τα πολύχρωμα ιλουστρασιόν διαφημιστικά φυλλάδια του Υπουργείου Παιδείας.

Όμως τα φυλλάδια και οι υποσχέσεις της Κυβέρνησης, όπως έλεγε εύστοχα ο Δημήτρης Γληνός, “μοιάζουν σαν τα πολύχρωμα εκείνα μπαλόνια, που δεν αντέχουν όμως το παραμικρό άγγιγμα με το βελόνι της κριτικής”.

Νέοι και νέες,
Εκπαιδευτικοί και γονείς,

Η ελπίδα και το όραμα για ένα σύγχρονο, ανοιχτό, ανθρώπινο, αντιαυταρχικό σχολείο μας εμπνέει. Ελάτε να αγωνιστούμε μαζί για τη χαρά της γνώσης και της μόρφωσης. Για να πάψουν το σχολείο και η ζωή μας να είναι γκρίζα, γεμάτα άγχος, βουτηγμένα στη ρουτίνα και τη βαθμοθηρία. Γιατί θέλουμε να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας. Γιατί θέλουμε το σύνθημα “Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία” του Πολυτεχνείου να το κάνουμε πράξη.

Το ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ του Συνασπισμού
Αθήνα, Νοέμβρης 1998