2.- ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε
Τα Ειδικά Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε. αποτελούνται από πέντε (5) κύρια μέρη.
Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει γενικές και ειδικές πληροφορίες για την εγκατάσταση ή το αντικείμενο για το οποίο γίνεται η σχεδίαση, καθώς και για την παραγωγική διαδικασία που ακολουθείται από τις επικίνδυνες ουσίες που εμπλέκονται σ' αυτήν. Στο πρώτο μέρος, τέλος, επισυνάπτονται και χρήσιμοι χάρτες και διαγράμματα (π.χ σχέδιο κάτοψης της εγκατάστασης, χάρτης της ευρύτερης περιοχής και της εγγύτερης ζώνης, διαγράμματα ανεμολογικών στοιχείων για τον προσδιορισμό της βλαπτόμενης περιοχής και διαγράμματα διασποράς επικινδύνων ουσιών σε σχέση με τις διάφορες καιρικές συνθήκες).
Στο δεύτερο μέρος αναφέρονται οι κίνδυνοι από την παραγωγική διαδικασία, τη διακίνηση και την αποθήκευση των επικίνδυνων ουσιών. Επιπλέον, περιγράφονται με λεπτομέρεια τα πιθανά σενάρια ατυχημάτων και εκτιμούνται οι συνέπειές τους στο χώρο εκτός της επιχείρησης και ο βαθμός της απειλής για τους περίοικους και το περιβάλλον (εκτιμήσεις ποσοτικοποίησης του κινδύνου). Τέλος, καθορίζονται οι άμεσες ενέργειες περιορισμού και / ή μηδενισμού των συνεπειών του ατυχήματος ανά εμπλεκόμενο αρμόδιο.
Στο τρίτο μέρος ρυθμίζονται οι διαδικασίες αναγγελίας συναγερμού και ενεργοποίησης του Ειδικού Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε.
Στο τέταρτο μέρος δίνονται κατευθύνσεις για μεταγενέστερα μέτρα (που ακολουθούν τα άμεσα), τα οποία θα εφαρμοστούν μετά το πέρας της κατάστασης επείγουσας ανάγκης.
Στο πέμπτο μέρος δίνονται υπό μορφή παραρτημάτων διευκρινίσεις και λεπτομέρειες για την εφαρμογή του Ειδικού Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε.

3.- ΑΡΜΟΔΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΤΟΥ
Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης από την εκδήλωση τεχνολογικού ατυχήματος μεγάλης έκτασης, συγκροτείται στο επίπεδο της Νομαρχίας το Συντονιστικό Νομαρχιακό Όργανο (ΣΝΟ) για το συντονισμό των προσπαθειών και ενεργειών των Υπηρεσιών της Νομαρχίας.
Τα μέλη του ΣΝΟ ειδοποιούνται από τον αρμόδιο της Π.Σ.Ε.Α. ( Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας σήμερα) που έχει δεχτεί το σήμα συναγερμού από την πληγείσα εγκατάσταση.
Το ΣΝΟ, ανάλογα με το είδος του ατυχήματος, αποφασίζει αν χρειάζεται την επικουρία ειδικών εμπειρογνωμόνων, τους οποίους και καλεί στο Κέντρο Ελέγχου, όπου υπάρχουν ασύρματοι ή / και ενσύρματοι τρόποι επικοινωνίας, ώστε να μπορεί να ενημερωθεί και να καθοδηγήσει χωρίς προβλήματα και καθυστερήσεις.
Με απόφαση του Νομάρχη καθορίζεται η σύνθεση του ΣΝΟ, που αποτελείται από τους:
Νομάρχη - Διοικητή τοπικής Π.Υ. - Δ/ντή Δ/νσεως Αστυνομίας - Δ/ντή Τροχαίας - Λιμενάρχη (αν υπάρχει) - Διοικητές τοπικών στρατιωτικών μονάδων - Δ/ντή ΕΚΑΒ - Προϊστάμενο Π.Σ.Ε.Α.- Τεχνικούς Προϊσταμένους ΔΕΗ και Ο.Τ.Ε. - Εκπρόσωπο της πληγείσας Επιχείρησης και Δ/ντές των αρμοδίων Δ/νσεων της Νομαρχίας.
Το ΣΝΟ επικουρείται από την Εδική Επιτελική Ομάδα, η οποία αποτελείται από τους ειδικούς των Υπηρεσιών στην εκτίμηση της εξέλιξης του συμβάντος και των ενδεχόμενων επιπτώσεων με προαποφασισμένα μοντέλα, κατάλληλα προγράμματα Η/Υ, επαρκή βιβλιογραφία και εξοπλισμό.
Τέλος, οι δυνάμεις που θα συμβάλουν στο έργο της Νομαρχίας με τη διάθεση προσωπικού, μέσων και υλικών είναι:
• Το Συντονιστικό Διυπουργικό Όργανο (ΣΔΟ).
• Τα αρμόδια Υπουργεία.
• Οι γειτονικές Νομαρχίες.
• Η στρατιωτική Διοίκηση.
• Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ).
• Η Δ/νση Αστυνομίας.
• Οι Υποδ/σεις Π.Υ. γειτονικών πόλεων.
• Το προσωπικό και τα μέσα της πληγείσας επιχείρησης.
• Το προσωπικό και τα μέσα των γειτονικών βιομηχανικών μονάδων.
• Το Αρχηγείο του Πυροσβεστικού Σώματος. Η Νομαρχία εποπτεύει, ελέγχει και συντονίζει το έργο της ταχείας και αποτελεσματικής εφαρμογής του Σχεδίου.
Ως συμπληρωματικές δυνάμεις θεωρούνται:
• Οι λοιπές Ένοπλες Δυνάμεις της περιοχής ευθύνης της Νομαρχίας (Αεροπορία - Ναυτικό).
• Η Γενική Δ/νση Πολιτικής Άμυνας.
• Οι Οργανισμοί Κοινής Ωφελείας.
• Τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου.
• Το ιδιωτικό επιστημονικό και εργατοτεχνικό προσωπικό της Νομαρχίας.

4.- ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΝΑΓΓΕΛΙΑΣ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε.
Ο υπεύθυνος για την ασφάλεια της εγκατάστασης ενημερώνει τον τηλεφωνητή της Π.Σ.Ε.Α. της Νομαρχίας, ανακοινώνοντας το συναγερμό και δηλώνοντας, συγχρόνως:
• το όνομα και την ιδιότητά του,
• την ακριβή θέση του συμβάντος,
• τον πιθανό χρόνο έναρξης και την πιθανή
εξέλιξη του συμβάντος.
Στη συνέχεια, ακολουθεί επιβεβαίωση της αναγγελίας συναγερμού και αμέσως μετά συγκροτείται το ΣNO που αναλαμβάνει και το συντονισμό των ενεργειών.

5.- ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ
Η ενημέρωση του κοινού επιτυγχάνεται από:
• κινητές και σταθερές μονάδες των ΟΤΑ και
• αναγγελία μέσω ραδιοφώνου και τηλεόρασης.
Το μήνυμα της ενημέρωσης πρέπει να περιλαμβάνει στοιχειωδώς πληροφορίες για την κατεύθυνση του ανέμου και για τον πιθανό αποκλεισμό της οδικής κυκλοφορίας.

6.- ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΑ ΜΕΤΡΑ
Ουσιαστικά είναι τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν ώστε η πληγείσα περιοχή να αποδοθεί εκ νέου ασφαλής στους κατοίκους της. Αυτά είναι:
• Αναλύσεις τοξικών ουσιών σε άτομα, ζώα, τρόφιμα, ατμόσφαιρα, νερό, εδάφη, κτίρια και εγκαταστάσεις.
• Απορρύπανση σε άτομα, ζώα, τρόφιμα, ατμόσφαιρα, νερό, εδάφη, κτίρια και εγκαταστάσεις.
• Απόδοση σε συνήθη χρήση της πληγείσας περιοχής.
• Επαναφορά του πληθυσμού στις εστίες του (εφόσον είχε πραγματοποιηθεί εκκένωση περιοχών).
• Υποβολή τελικής έκθεσης - αναφοράς.
Με την υποβολή της τελικής έκθεσης τυπικά ολοκληρώνεται και το Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Καταστάσεων.

7.- Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε.
Η ουσιαστική επιτυχία των Σχεδίων Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης στηρίζεται σε δύο βασικούς τομείς, δηλαδή:
•στην απαραίτητη γνώση, ώστε να καταστεί δυνατή η εκτίμηση της κατάστασης (στάδιο πρόβλεψης) και
• στη σωστή οργάνωση των Κρατικών Φορέων με τον ορθολογικό καταμερισμό των αρμοδιοτήτων και την καταγραφή των διαθέσιμων μέσων.
Οι δύο αυτοί τομείς σαφώς επιμερίζονται στην ευθύνη της Βιομηχανίας (ο πρώτος) και της Νομαρχίας (ο δεύτερος).
Ποια είναι, όμως, η απαραίτητη αυτή επιστημονική γνώση που διαθέτει η Βιομηχανία και η οποία πρέπει να καταστεί γνωστή και στην αρμόδια Νομαρχία;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δίνεται μέσα από τις Μελέτες Επικινδυνότητας που πρέπει να έχουν συντάξει τα Βιομηχανικά συγκροτήματα υψηλού κινδύνου. Τα βασικά στοιχεία που πρέπει να είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμα στις Υπηρεσίες ΠΣΕΑ των Νομαρχιών και να υποστηρίζονται από τους εκπροσώπους των Βιομηχανιών στο ΣNO, είναι τα παρακάτω:
• Ταυτότητα των παραγόμενων / διακινούμενων επικίνδυνων ουσιών (αριθμός CAS, ονομασία UICPA).
• Ιδιότητες των ουσιών (Χημικές και Φυσικές) και μέτρα καταπολέμησης των επιβλαβών ιδιοτήτων τους.
• Μέγιστες επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις των ουσιών στο χώρο (τιμές ΜΑΚ, TLV, IDLH κ. λ π.).
• Πλήρη μετεωρολογικά δεδομένα (ταχύτητες ανέμων και συχνότητες εμφάνισής τους, στοιχεία σχετικής υγρασίας, θερμοκρασίες κλπ.).
• Λεπτομερής ανάπτυξη σεναρίων που περιγράφουν πιθανά τεχνολογικά ατυχήματα μεγάλης έκτασης. Ως χαρακτηριστικά στοιχεία των σεναρίων θεωρούνται τα ακόλουθα:
• Περιγραφή του περιστατικού.
• Αιτία και μορφή εκδήλωσης του περιστατικού.
• Στοιχεία επικινδυνότητας και ποσό συμμετοχής
(του επικινδύνου υλικού).
• Είδος καταστροφικής ενέργειας ή εκπομπής,
προερχομένης απ’ το περιστατικό.
• Χρονική διάρκεια και επιπτώσεις εξαιτίας του
περιστατικού.
• Προϋποθέσεις επέκτασης ή διάδοσης του
περιστατικού.
• Εκκένωση και αποκλεισμός περιοχών (λόγω του
περιστατικού).
• Εφαρμογή προληπτικών μέτρων και
κατασταλτικών μέσων.
 

8.- ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση αυτή, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η διαχείριση της επικινδυνότητας στις Βιομηχανικές εγκαταστάσεις στοχεύει στα παρακάτω τρία σημεία:
1.- Να εντοπιστούν τα πλέον επικίνδυνα σημεία της εγκατάστασης και να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα για την αποφυγή ενός πιθανού ατυχήματος.
2.- Να προβλεφθούν, σε περίπτωση ατυχήματος, οι επιπτώσεις του, ώστε να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα με σκοπό να μην υπερβούν αυτές τα όρια της εγκατάστασης.
3.- Σε περίπτωση που οι επιπτώσεις ενός τεχνολογικού ατυχήματος ξεπεράσουν τα όρια της εγκατάστασης, να ελαχιστοποιηθούν οι συνέπειές του μέσω:
- της έγκαιρης ενημέρωσης του κοινού γύρω από τη Βιομηχανική εγκατάσταση,
- της εφαρμογής ενός αποτελεσματικού Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης για τον εκτός των εγκαταστάσεων χώρο.
Τα παραπάνω μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικότερα, όταν συνοδεύονται από την εφαρμογή Πολιτικής για τη Χωροθέτηση των επικίνδυνων Βιομηχανικών Εγκαταστάσεων. Μια τέτοια Πολιτική θα πρέπει να περιέχει, πέραν της Χωροθέτησης της εγκατάστασης, διάφορες ζώνες προστασίας και καθορισμό δραστηριοτήτων (π.χ κατοικία, γυμναστήρια, σχολεία, νοσοκομεία, γηροκομεία, γεωργικές και βιοτεχνικές εφαρμογές), ανάλογα με την έκταση των επιπτώσεων των πιθανών τεχνολογικών ατυχημάτων, που περιγράφονται στα διάφορα σενάρια.
Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι όσο πιο πολύ εργάζεται η Πολιτεία για θέματα ασφάλειας των Βιομηχανικών εγκαταστάσεων, τόσο πιο πολύ η Βιομηχανία επενδύει σε εξοπλισμό, εγκαταστάσεις, τεχνογνωσία και εκπαίδευση προσωπικού. Όσο πιο πολύ ενημερώνονται επιστημονικά και τεχνολογικά οι Υπηρεσίες, τόσο η Βιομηχανία λαμβάνει συμπληρωματικά μέτρα ασφάλειας, που προκύπτουν από εξειδικευμένα SAFETY AUDITS και Μελέτες Επικινδυνότητας (RISK ASSESSMENT). Οι Νομαρχίες της χώρας θα πρέπει να εκτελέσουν το σοβαρότατο έργο με το οποίο έχουν επιφορτιστεί για τη σύνταξη των Ειδικών Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε. και συγχρόνως να προωθήσουν με πολύ «λεπτούς χειρισμούς» το θέμα της πληροφόρησης του κοινού.
Πολλές φορές η μετεγκατάσταση των επικίνδυνων Βιομηχανικών συγκροτημάτων δεν επιλύει τα προβλήματα (αφού συνήθως τα μεταφέρει σε κάποια άλλη περιοχή) ή, στην καλύτερη  περίπτωση, τα μετατρέπει σε άλλης μορφής (π.χ αύξηση της τοπικής ανεργίας κλπ).
Πάντως, όταν η μετεγκατάσταση αποφασίζεται ως μοναδική λύση, τότε αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από το κατάλληλο Νομικό και Θεσμικό πλαίσιο που θα χαρακτηρίζει την περιοχή ως περιοχή «Αυξημένου Βιομηχανικού Κινδύνου», απαγορεύοντας την ανάπτυξη συγκεκριμένων δραστηριοτήτων σε ορισμένη ακτίνα (η οποία θα εκτιμάται μέσα από τις απαραίτητες Μελέτες Επικινδυνότητας, τα στοιχεία των οποίων αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα των Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε). Αποφεύγονται, έτσι, μελλοντικά προβλήματα συμβατότητας των εγκαταστάσεων με την γύρω περιοχή.
Τελικός στόχος όλων των αρμοδίων θα πρέπει να αποτελεί η ανάπτυξη των καταλλήλων οργανωτικών υποδομών, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ο υψηλότερος βαθμός ασφάλειας κατά την αναγκαία συνύπαρξη των τριών διακριτών μερών του τριπτύχου: ΑΝΘΡΩΠΟΣ - ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
 

*Ο συγγραφέας του άρθρου είναι προϊστάμενος του τμήματος Υγιεινής & Ασφάλειας, στα Ελληνικά Διυλιστήρια Ασπροπύργου Α.Ε.

Επιστροφή στα περιεχόμενα...
Επιστροφή στην αρχική σελίδα...