Η Δεύτερη Συμφωνία του Θεοδωράκη γράφτηκε το 1980/81 για πιάνο, παιδική χορωδία και συμφωνική ορχήστρα. Είναι δομημένη περισσότερο σαν μία συμφωνική σουίτα παρά σύμφωνα με τις αρχές της κλασσικής συμφωνίας. Πράγματι ο Θεοδωράκης χρησιμοποίησε σαν βάση γι’ αυτό το έργο το μεγαλύτερο μέρος της Σουίτας του Νο 1 για πιάνο και ορχήστρα, υλικό που είναι συνδεδεμένο με τα θεματικά και μελωδικά δεδομένα της «Αντιγόνης» έργο γραμμένο την ίδια εποχή με την Πρώτη Σουίτα, στα 1957/8.
Αυτά τα έργα λοιπόν γράφτηκαν παράλληλα, όμως, λέει ο Θεοδωράκης «είναι έργα για τα οποία νομίζω ότι το πρώτο είναι πολύ αυστηρά «διονυσιακό» και το δεύτερο αποκλειστικά «απολλώνειο» για να χρησιμοποιήσω τους όρους του Νίτσε. Η ισορροπία ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο στοιχεία ήταν η μόνη λύση για να δημιουργήσω ένα πλήρες, ολοκληρωμένο έργο το οποίο θα εκφράζει όλη την κλίμακα και την έκταση των ανθρώπινων συναισθημάτων καθώς και την πολυπλοκότητα μιας πορείας μέσα στον χρόνο». (Ο Θεοδωράκης στον Γκυ Βάγκνερ. Πρόλογος στην πρώτη έκδοση της βιογραφίας του.)

Αυτή η πορεία μέσα στο χρόνο είναι επίσης μια πορεία προς το τέλος των εποχών. Η Δεύτερη Συμφωνία που ο Θεοδωράκης ονόμασε «Το Τραγούδι της Γης» από ένα δικό του ποίημα που αποτελεί τον πυρήνα του έργου, είναι πράγματι ένα έργο που εκφράζει τις αγωνίες του κόσμου μας.

Θα έπρεπε εδώ να κάνουμε μια παρατήρηση προκειμένου να αποφύγουμε οποιαδήποτε σύγχυση. Για τον Θεοδωράκη το «Τραγούδι της Γης» σημαίνει ότι η Γη τραγουδά (το τελευταίο της τραγούδι), ενώ στον Γουσταύο Μάλερ ο τίτλος σημαίνει «Το τραγούδι (ύμνος) για την γη».

Στο πρώτο μέρος, μετά μια μελαγχολική εισαγωγή, το σόλο πιάνο προσδιορίζει την εξέλιξη: τα ξύλινα πνευστά, τα χάλκινα και τα κρουστά δημιουργούν μια έντονη ρυθμική ένταση μέχρι το φλάουτο να εμβολίσει ένα άλλο μελαγχολικό μοτίβο: η αγωνία κυριαρχεί πριν να οδηγηθεί το μέρος σε μια δυνατή χορωδιακή μελωδία.

Το δεύτερο μέρος δίνει έμφαση στα κρουστά και αυτοσυγκεντρώνεται όλο και περισσότερο. Αναπηδήματα ολόκληρης της ορχήστρας εναλλάσσονται με στιγμές ηρεμίας και ονειροπόλησης. Το τρίτο μέρος το πιο σύνθετο και διαφορετικό είναι κατ’ αρχήν χορευτικό, προπορευόμενο με μια μελωδία λαϊκού τραγουδιού που ξεκινάει το όμποε και τα έγχορδα.

Το λυρικό αποκορύφωμα του έργου φθάνει: Πάνω σε συγχορδίες των εγχόρδων, τα παιδιά ξεκινούν «το Τραγούδι της Γης». Όμως το όραμα που αναπολείται, γινεται συγκεκριμένο λιγο μετά στην ενορχήστρωση που είναι εντυπωσιακή και αγωνιώδης συγχρόνως. Ο συνθέτης επαναλαμβάνει τα ολισθήματα του δεύτερου μέρους αλλά είναι σαν να μην έχουν πιά την απαιτούμενη ενέργεια για να ολοκληρωθούν.
Το φινάλε στηρίζεται σε γνήσιους κρητικούς ρυθμούς. Ένα μεγάλο μέρος ανατίθεται στο πιάνο, όπως και στην εισαγωγή, για να ωθήσει αυτόν τον χορό της αβύσσου στον παροξυσμό του. Το πιάνο εκτελεί σόλο μια λεπτή συγχορδία με μια λυρική και πολύ έντονα στοχαστική μελωδία, ένα ύμνο που ρωτά τη ζωή και που τα πνευστά ξαναπιάνουν εξίσου στοχαστικά.

Το Τραγούδι της Γης - Χορογραφικό Σχέδιο