• Η ενότητα που δημιούργησε ο Θεοδωράκης στο τραγούδι του Νεκρού Αδελφού στηρίζεται στη σύνθεση του παιχνιδιού της παντομίμας και του προφορικού και τραγουδιστικού λόγου. Στηρίζεται επίσης στην ένωση ανάμεσα στην προσφάτως κατακτηθείσα σημασία της λαικής μουσικής και την δραματουργία του κειμένου: Ο ρεμπέτης τραγουδιστής και ο παίχτης του μπουζουκιού κατέχουν τη θέση του χορού της αρχαίας τραγωδίας. Τελικά ο Θεοδωράκης ενδιαφέρεται να δημιουργήσει μία ιδεολογική ενότητα: Αντιπαραβάλλοντας τους Ελληνες θύματα της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου και συσχετίζοντας τους με τις σταθερές ενός παρελθόντος πολλών χιλιετιών πριν, παρελθόντος αθάνατου μέσα στις τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη, που αποτελούν μέρος της κληρονομιάς κάθε Ελληνα, ο Θεοδωράκης καλεί τους συμπατριώτες του να σκεφτούν τον εαυτό τους. Αυτή η σκέψη ωστόσο δεν πρέπει να στηρίζεται πάνω στο μίσος, αλλά να καταλήγει σε μία εθνική ενότητα επισφραγισμένη από τη συνειδητοποίηση μίας κοινής μοίρας
  
  
• Ηδη στην παρουσίαση του έργου, στις 15 Οκτωβρίου 1962, από τον θίασο του Μάνου Κατράκη που και ο ίδιος πέρασε από την κόλαση της Μακρονήσου, αυτό το κάλεσμα για ενότητα γίνεται αφορμή για νέες διαμάχες. Η δεξιά, για την οποία δε τίθεται ζήτημα να ξεχάσει τα εγκλήματα των κομμουνιστών, μανιάζει γιατί ο Θεοδωράκης τόλμησε να θίξει το θέμα - ταμπού - του εμφυλίου πολέμου.
  
  
• Η αριστερά στην αρχή σιωπά, όμως στη συνέχεια κατηγορεί τον συνθέτη ότι παρουσίασε την τραγωδία σαν το πεπρωμένο, όπως η θέληση μιάς μοίρας, αντί να δημιουργήσει μια σκηνική ανάλυση των τραγικών γεγονότων.
  
  
• Ο Θεοδωράκης το τρομερό παιδί, που καλούσε σε αμοιβαία κατανόηση και συμφιλίωση, βρίσκεται στο κέντρο του αγιάτρευτου μίσους ανάμεσα στην αριστερά και την δεξιά. Κι όμως αυτό το έργο τον ενδιαφέρει πάντα ιδιαίτερα.
  
  

Υπόθεση και δομή του δράματος

Προέλευση