1937	Μετατίθεται ο πατέρας του, Γεώργιος Θεοδωράκης, στην Πάτρα. Ο Μίκης Θεοδωράκης πηγαίνει στο Γυμνάσιο, συμμετέχει στην σχολική χορωδία και μαθαίνει βιολί. Γράφει τις πρώτες συνθέσεις του, που μόλις το 1995 ηχογραφήθηκαν και κυκλοφόρησαν σε CD με τον τίτλο "40 τραγούδια για παιδάκια και παιδιά". Φοιτά στο Ωδείο της Πάτρας, όπου παίρνει τα πρώτα θεωρητικά του μαθήματα στην τάξη του καθηγητή Σινούρη και μαθαίνει βιολί. Δίνει την πρώτη του συναυλία με τα πρώτα τραγούδια του και τις πρώτες συνθέσεις του για βιολί.
1939	Το καλοκαίρι ο πατέρας του παίρνει και πάλι μετάθεση και η οικογένεια μετακομίζει στον Πύργο. Ο Θεοδωράκης ιδρύει μια ορχήστρα με φυσαρμόνικες και ασχολείται όλο και πιο εντατικά με τη μουσική. Πηγαίνει κι εδώ στο Ωδείο. Στο σπίτι της οικογένειας Μαλεβίτη συγκεντρώνονται συχνά και τραγουδούν με άλλους φίλους σαν μια αυτοσχέδια χορωδία. Ανακαλύπτει τον Σολωμό και τον Παλαμά και τους μελοποιεί.
1940	Το καλοκαίρι η οικογένεια μετακομίζει και πάλι, αυτή τη φορά στην Τρίπολη. Οι φίλοι του (Γιώργος Κουλούκης, Βασίλης Κουτσούγερας, Γρηγόρης Κωνσταντινόπουλος, Μάκης Καρλής) ασχολούνται ιδιαίτερα με την ποίηση, (ανακαλύπτουν τον Γιάννη Ρίτσο και τον Νικηφόρο Βρεττάκο) αλλά και με τη φιλοσοφία (Πλάτωνα, Νίτσε, Σοπενχάουερ). Στην Τρίπολη διδάσκει ο Ευάγγελος Παπανούτσος από τον οποίο επηρεάζεται πάρα πολύ ("Περί Τέχνης"). Στα κείμενά του της εποχής αυτής διακρίνονται οι πρώτες φιλοσοφικές αναζητήσεις και προβληματισμοί.
1941	Νοικιάζει ένα αρμόνιο. Παίρνει μαθήματα πιάνου και θεωρίας με τον καθηγητή Μουσικής του Γυμνασίου Παπασταθόπουλο, ο οποίος του επιτρέπει να πηγαίνει στο σπίτι του δυό φορές την εβδομάδα για να χρησιμοποιεί το πιάνο του. Το ίδιο προσπαθεί να κάνει και με το πιάνο της οικογένειας Μεϊντανή. Διευθύνει την εκκλησιαστική χορωδία και αρχίζει να γράφει μουσική επηρεασμένη από τη βυζαντινή μουσική ("Χερουβικά", "Σε υμνούμεν").
1942	Εκδίδει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τον τίτλο "Σιάο". Αρχίζει να γράφει μουσική για πιάνο. Στο σπίτι Μεϊντανή παρουσιάζονται για πρώτη φορά έργα του μουσικής δωματίου. Εκεί η Δώρα Αποστολάκου ερμηνεύει την πρώτη του Σονατίνα για πιάνο. Συνθέτει το σπουδαιότερο έργο του αυτής της εποχής, την "Κασσιανή", που παρουσιάζεται το 1943 στην Αγία Βαρβάρα. Ακούει για πρώτη φορά συμφωνική μουσική, την 9η Συμφωνία του Μπετόβεν σ΄ένα γερμανικό φιλμ. Αυτό αλλάζει όλη του τη ζωή. Αποφασίζει ότι θα γίνει συνθέτης.
1943	Αναγκάζεται να διαφύγει στην Αθήνα μετά τη συμμετοχή του σε διαδήλωση κατά των κατακτητών την 25η Μαρτίου του 1943. Μέσω του θείου του Αντώνη Πουλάκη γνωρίζει τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη. Δίνει εξετάσεις στο Ωδείο Αθηνών και περνάει κατ΄ευθείαν στην πέμπτη τάξη. Συμμετέχει στην Χορωδία Αθηνών ("Πάθη" του Μπαχ, "Ρεκβιεμ" των Μότσαρτ, Μπερλιόζ και Φωρέ, "Μεσσίας" του Χαίντελ κ.ά.).
1944	Με τους συμφοιτητές του (Αργύρη Κουνάδη, Γιώργο Σισιλιάνο, Αλίκη Βατικιώτη, Τάτση Αποστολίδη, Γιάννη Χρονόπουλο, Σωτήρη Ταχιάτη, Γιάννη Βατικιώτη κ.λ.π.) οργανώνουν συναυλίες με έργα τους. Από την εποχή αυτή αρχίζει πλέον να ασχολείται αποκλειστικά με τη μουσική και τη σύνθεση. Συγχρόνως συμμετέχει στα λεγόμενα "Δεκεμβριανά" που τον σημάδεψαν έντονότατα.
1945	Ιδρύει χορωδία της ΕΠΟΝ και γνωρίζει την παγκόσμια κλασσική μουσική αλλά και τη σύγχρονη τότε μουσική (Στραβίνσκυ, Σοστακόβιτς) από τις παρτιτούρες της Βιβλιοθήκης του Ωδείου. Τελειώνει τη Συμφωνία αρ. 1. Γνωρίζει τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Βασίλη Ζάννο ο οποίος επηρέασε βαθειά τόσο τον χαρακτήρα του όσο και τις καλλιτεχνικές του απόψεις. Ιδρύεται ομάδα εργασίας από νέους και μεγαλύτερους ποιητές (Βάρναλης, Βρεττάκος, Ρίτσος, Ρώτας, Περγιάλης, Λειβαδίτης, Καμπανέλλης), που συνηθίζουν να συγκεντρώνονται και να συζητούν θέματα ποίησης και τέχνης. Ακούει για πρώτη φορά από δίσκους της αμερικανικής βιβλιοθήκης συναυλίες της Φιλαρμονικής της Ν. Υόρκης και της Μιννεάπολης με διεύθυνση Τοσκανίνι και Μητρόπουλου. Επίσης για πρώτη φορά ακούει Στραβίνσκυ, Ντεμπισύ, Ραβέλ, Προκόφιεφ, Μπάρτοκ, Χίντεμιτ και Σονμπεργκ. Αρχίζει να γράφει μουσική για θέατρο.
1946	Αρχίζει ο εμφύλιος και οι διώξεις. Γράφει έργα για συμφωνική ορχήστρα ("Μαργαρίτα" Βρεττάκου, "Πανηγύρι της Αση-Γωνιάς").
1947	Γράφει μια σειρά από έργα μουσικής δωματίου που τα παίζουν οι συμμαθητές του στο Ωδείο ("Πρελούδια για πιάνο", "Τρίο", "Σεξτέτο" κ.ά.). Τον Ιούλιο εκτοπίζεται στην Ικαρία, όπου αρχίζει να ασχολείται και να μελετά την δημοτική μουσική.
1948	Παράνομος στην Αθήνα συνεχίζει τις σπουδές του στο Ωδείο, μέχρι που εκτοπίζεται τον Μάϊο για δεύτερη φορά στην Ικαρία. Αρχίζει τη σύνθεση της 1ης του Συμφωνίας. Επίσης γράφει την πρώτη μορφή του έργου "Οιδίπους Τύραννος" για ορχήστρα εγχόρδων.
1949	Εξορίζεται δύο φορές στην Μακρόνησο, όπου παρά τις συνθήκες κάτω από τις οποίες είναι αναγκασμένος να ζήσει, συνεχίζει να συνθέτει έργα συμφωνικά και μουσικής δωματίου. Ακούει και μελετά την λαϊκή μουσική (ρεμπέτικα κ.λ.π.). Μετά το τέλος και της δεύτερης εξορίας του στη Μακρόνησο, πηγαίνει για πρώτη φορά την Κρήτη, όπου βρίσκεται η οικογένειά του και γνωρίζει την κρητική μουσική, που τον επηρέασε βαθειά ως συνθέτη ("Ζορμπάς", "Συρτός Χανιώτικος", "Ελληνική Αποκριά" κ.λ.π.).

1950	Τελειώνει το Ωδείο Αθηνών με πτυχίο αντίστιξης και φούγκας. Παίζει κρουστά στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό την διεύθυνση του δασκάλου του Φιλοκτήτη Οικονομίδη. Τη χρονιά αυτή παίζεται για πρώτη φορά συμφωνικό του έργο από την ορχήστρα αυτή με διεύθυνση του Φιλοκτήτη Οικονομίδη ("Πανηγύρι της Αση-Γωνιάς").
1952	Πρώτη εκτέλεση αρκετών έργων του στο θέατρο "Κεντρικόν" στην Αθήνα ("Σεξτέτο", "Τρίο", "Πρελούδια για πιάνο"). Επίσης από την ΚΟΑ το "Ελεγείο και Θρήνος". Από το 1952 μέχρι το 1954 εργάζεται ως μουσικοκριτικός σε διάφορες αριστερές εφημερίδες χρησιμοποιώντας πολλές φορές το ψευδώνυμο "Δαφνιώτης". Την ίδια εποχή παίρνει μέρος στις Ποιητικές Βραδιές που οργανώνει ο Μάνος Κατράκης συνθέτοντας μουσική και παίζοντας κρουστά. Συγχρόνως γράφει μουσική για σειρά ραδιοφωνικών σκετς. Το 1952 εγκαινιάζεται η συνεργασία του με το "Ελληνικό Χορόδραμα" της Ραλλούς Μάνου με το έργο "Ορφέας και Ευρυδίκη".
1953	Γράφει μουσική για ελληνικές ταινίες. Με τη σύνθεσή του για το φιλμ του Γκρεγκ Τάλλας "Ξυπόλυτο Τάγμα" αρχίζει και διεθνώς η καριέρα του ως συνθέτη κινηματογραφικής μουσικής. Τα συμφωνικά του έργα αρχίζουν πλέον να παίζονται συχνά από τις συμφωνικές ορχήστρες της Ελλάδας και γίνεται γνωστός ως συνθέτης συμφωνικής μουσικής με πολύ καλές κριτικές από τους πλέον αναγνωρισμένους συνθέτες και μουσικολόγους της εποχής (Καλομοίρης, Βάρβογλης, Σκλάβος, Ανωγειανάκης κ.λ.π.).