Λόγος του Εξοχότατου του Κυρίου
Μπερνάρ ΚΕΣΕΤΖΙΑΝ
Πρέσβυ της Γαλλίας στην Ελλάδα


Κύριε Υπουργέ, Κυρίες και Κύριοι,

Αγαπητέ Μίκη Θεοδωράκη,

Η παρουσία σας εδώ απόψε ανάμεσα σε προσωπικότητες και φίλους που σας περιβάλλουν, είναι τιμή για την πατρίδα μου και για μένα προσωπικά.

Η συγκίνησή μου είναι μεγάλη, διότι πέρα από την μεγάλη ακτινοβολία των έργων και της προσωπικότητας σας στη Γαλλία και τον κόσμο ολόκληρο, αντιπροσωπεύετε για την γενιά μου, μαζί με τον Πάμπλο Νερούντα, τον Μιγκέλ Εστρέλα, τον Κώστα Γαβρά, τον Ελυάρ, τον Υβ Μοντάν, τον Αντρέ Μαλρώ, τον Αραγγόν...μία υπέροχη ελπίδα... όλα όσα αντιπροσωπεύει για μας το τραγούδι της ελευθερίας.
Ελευθερία...Γράψατε το όνομά της πάνω στους τοίχους των φυλακών, πάνω σε λευκές σελίδες της ιστορίας που υπέφερε. Μέσα στο θαμπό στεφάνι των άδοξων ημερών, η ελευθερία τραγουδημένη από σας ήταν η κραυγή της αντίστασης. Χαράξατε το όνομά της στο πνεύμα και την καρδιά εκατομμυρίων εφήβων που θέλησαν να μεγαλώσουν και να γίνουν άνθρωποι και όχι μηχανικά ρομπότ μιάς εξωτερικής, ψυχρής και χυδαίας εντολής. Η μνήμη μας σφραγίσθηκε για πάντα από αυτό το αγαθό που κατακτήθηκε με τόσο κόπο μέσα στους αιώνες, απ’ αυτούς τους άνδρες και αυτές τις γυναίκες που, όπως και εσείς, αποφάσισαν να ζήσουν όρθιοι και αξιοπρεπείς με κάθε θυσία.

Κανένα εμπόδιο, κανένα σύνορο, δεν εμπόδισαν ποτέ την μουσική σας, υπέροχη φωνή της ανθρώπινης συνείδησης, να μεταφέρει λέξεις που σπάνε τις αλυσίδες, προκαλούν τη ζωή, σημαίνουν τον ξεσηκωμό ενάντια στην ασχήμια των μονότονων ημερών των δικτατόρων.

Μαθαίνοντας, από τις πηγές των μεγάλων φιλοσόφων της αρχαίας Ελλάδας, την αναγκαιότητα του διαρκούς αγώνα ενάντια στην μετριότητα την παραίτηση και την άγνοια, ανακαλύψαμε το «καλό και αγαθό» με την μυστική βεβαιότητα ότι πρόκειται για τους καρπούς του θάρρους που η δειλία μας εξαφανίζει.

Πέρα από την αναποτελεσματικότητα και την ανηθικότητα, πρώτα απ’ όλα απ’ όλα από την ασχήμια τους ξεχωρίσατε τα ολοκληρωτικά καθεστώτα.

Σπουδαστής του Παρισινού Ωδείου ( 1953-1956 ) μετά το Ωδείο Αθηνών, ανοίξατε στην Γαλλία με τις μουσικές δημιουργίες και τις πρωτότυπες ενορχηστρώσεις , βασισμένες στις πηγές των λαϊκών τραγουδιών και της βυζαντινής λειτουργίας, την ατελείωτη ομορφιά των ελληνικών μελωδιών.
Μετά την επιστροφή σας στην γενέτειρα σας, το 1961, συνθέσατε, πάνω σε στίχους ένός από τους συντρόφους του αγώνα, του ποιητή Γιάννη Ρίτσου,ένα μεγάλο μοιρολόϊ - τον Επιτάφιο - όπου ο θρήνος μιάς μάνας για τον γιό της, μάρτυρα της ελευθερίας, ενώνεται με την ελπίδα που γεννιέται από τον αγώνα και τις δοκιμασίες, όπως η Ανάσταση. Επίσης με τον Ρίτσο το 1966 συνθέσατε την «Ρωμιοσύνη», την εξόρμηση του λαϊκού τραγουδιού μέσα στην ζωντανή και λαμπερή ταυτότητα του ελληνισμού, όπως και το «Άξιον Εστί» πάνω στούς υπέροχους στίχους του Ελύτη (Νόμπελ Λογοτεχνίας) που σαν ατέλειωτη ηχώ διαδίδουν τον πολιτικό σας αγώνα.

Ο καθένας γνωρίζει τα φοβερά πλήγματα που δεχθήκατε στα σκοτεινά χρόνια μέσα στα κελιά των δικτατόρων. Η ελληνική ποίηση σφυρηλάτησε μέσα στον πόνο τους πιό όμορφους στίχους της και η μουσική σας πέρασε μαζί τους,τους τοίχους της σιωπής και της λησμονιάς, για να συνοδεύσει την απέραντη κραυγή της αντίστασης.

Είμαι ευτυχής που η χώρα μου συνέβαλε το 1970 να σας αποσπάσει από αυτά τα φονικά χέρια που πίστευαν ότι θα φιμώσουν την ελπίδα. Σας υποδέχθηκαν οι τραγουδιστές σας στο Παρίσι: Η Μαρία Φαραντούρη, ο Πέτρος Πανδής, ο Αντώνης Καλογιάννης... Εργασθήκατε μαζί με τον Πάμπλο Νερούντα για το «Canto General» στην λαϊκή συνοικία της Βιλλέτ, όπου σήμερα τό ‘φεραν τα πράγματα να υψώνεται η Μουσικόπολη.

Η διαδρομή σας ως δημιουργού και συνθέτη βρίσκεται στα όρια του ονείρου ενός κόσμου ωραίου, μεγάλου, ειρηνικού και ολοκληρωτικά στραμένου σε μαγικές έννοιες που κάνατε δικές σας: δικαιοσύνη, αλληλεγγύη αδελφοσύνη...

Πόσοι λαοί σας αναγνωρίζουν σαν δικό τους! Διότι ενσαρκώνετε, παντού, τον αγώνα ενάντια σε κάθε μορφή απολυταρχίας. Κάθε φορά που θέλησαν να σαν κάνουν να σωπάσετε, η μουσική της ελπίδας κυκλοφορούσε παράνομα και έλκυε στην εξέγερση κάθε μέρα και περισσότερους εθελοντές. Το «Πνευματικό Εμβατήριο» πάνω σε ποίηση του Σικελιανού έκανε πολύ περισσότερα για την ανθρωπότητα από πολλές διπλωματικές διασκέψεις.

Καθένας θυμάται το «Ζ» ή την «Κατάσταση Πολιορκίας» των οποίων συνθέσατε τη μουσική μετά τον Ζορμπά που έκανε το γύρο του πλανήτη, δυνατές στιγμές του κινηματογράφου, τραγικές σελίδες της Ιστορίας γραμμένες στο παρόν.

Ευχαριστούμε, αγαπητέ Μίκη Θεοδωράκη, για όλα αυτά που μας δώσατε, δυνατές χαρές, δρόμους απαιτητικούς και συναρπαστικούς, που χάραξε το έργο σας.

Τραγουδήσατε την πίκρα: «πίνεις την προδοσία με το κρασί»...

Αλλά επίσης και την ελπίδα: «λίγο ακόμα να ιδούμε τις αμυγδαλιές ν’ ανθίζουν…».
και την αλληλεγγύη της λαϊκής ορμής: «είμαστε δυό, είμαστε τρείς, είμαστε χίλιοι δέκα τρείς...
Επιτρέψτε μου για να καταλήξω, να δώσω το λόγο σ’ ένα εξαίρετο Γάλλο που υπηρξε φίλος σας: τον Φρανσουά Μιττεράν. Για μιά από τις βραδιές που πέρασε κοντά σας και αγαπούσε τόσο, γράφει:
Δεν θα μπορέσω να περιγράψω τη μαγεία εκείνης της βραδιάς. Η Μαρία Φαραντούρη και ο Πέτρος Πανδής είχαν τραγουδήσει «τις πίκρες και τους καϋμούς των Ελλήνων» σε στίχους του Ρίτσου, του Χριστοδούλου, του Σεφέρη και του ίδιου του Θεοδωράκη. Η Μαρία, ιερατική με το ανατολίτικο φόρεμά της, περιφρονώντας τις σκηνικές πόζες,όρθια με τα μπράτσα κολλημένα πάνω στο κορμί, με το δεξί μονάχα χέρι, που κουνιόταν για να ακολουθεί το ρυθμό, κυριαρχούσε με την κοντράλτο φωνή της, πάνω από την ορχήστρα. Η Μαρία για μένα, είναι η Ελλάδα. Ετσι φαντάζομαι την Ήρα, δυνατή και αγνή, άγρυπνη. Δεν γνωρίζω άλλον καλλιτέχνη, που να με έχει κάνει να νιώσω σ’ αυτό το βαθμό την έννοια της λέξης υπέροχη. Ακίνητος επίσης, ο Πέτρος με τα μάτια και τις γροθιές κλειστές, άνοιγε τις πόρτες του βασιλείου, όπου πάνε οι λύπες και τα όνειρα. Τον άκουγαν να καλεί τους ζωντανούς για να μαρτυρήσουν για όλο αυτό το αίμα, γι’ αυτές τις πνιγμένες φωνές. Επτά χρόνια ίσως και θα γκρέμιζε τα τείχη. Μπροστά στους συντρόφους του ο Μίκης αγκάλιαζε τη μουσική με τα απλωμένα του χέρια. Θα έλεγες πως θέριζε το μουσικό πεδίο. Με τις άκρες των δακτύλων του τραβούσε προς το μέρος του την κάθε νότα που ερχόταν από τα μπουζούκια και από τις κιθάρες και τις έδενε σε δέσμες, που μια άλλη μουσική φράση τις επελευθέρωνε. Με την ψηλή του κορμοστασιά έσκυβε, τεντωνόταν, για να κυριαρχήσει θα έλεγες σ’ έναν μοναδικό αγώνα. Πάνω στο πρόσωπό του ζωγραφιζόταν με τη σειρά ο πόνος, το γέλιο, η επίθεση, η απόκρουση και φαινόταν απορροφημένος σ’ αυτήν την αδελφική πάλη σώμα με σώμα, όταν, σε μια στιγμή, γύρισε προς το μέρος μας και άρχισε να τραγουδάει.

Αυτό το βράδυ, η Γαλλία τιμά συγχρόνως τον μεγάλο συνθέτη και τον γιό της ελευθερίας, Μίκη Θεοδωράκη.

Στο όνομα του Προέδρου της Δημοκρατίας σας απονέμουμε το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής.
Αθήνα 14 Μαρτίου 1996