 W budowie
geologicznej Wy┐yny Krakowsko-CzΩstochowskiej
wyr≤┐nia siΩ dwa piΩtra strukturalne: piΩtro
krakowid≤w obejmuj▒cych sfa│dowane i
czΩ╢ciowo zmetamorfizowane osady od prekambru
po karbon g≤rny i piΩtro mezozoicznej monokliny
krakowsko-czΩstochowskiej, kt≤re jest
najczΩ╢ciej i najliczniej odwiedzane przez
turyst≤w ze wzglΩdu na piΩkno tutejszych
osta±c≤w oraz wspania│e zabytki w postaci
kapliczek, ko╢cio│≤w oraz niepowtarzalnych
"Orlich Gniazd". Najstarszymi
stwierdzonymi na podstawie wierce± utworami s▒
│upki metamorficzne i fyllity pochodz▒ce
najprawdopodobniej z prekambru. Kambr
reprezentuj▒ │upki ilasto-mu│owcowe i
piaskowce, kt≤rych mi▒┐szo╢µ przekracza 1000
m. Ska│y te zosta│y zerodowane i sfa│dowane, a
nastΩpnie pokryte osadami wΩglanowymi ordowiku
(wapienie, margle, dolomity). Na nich le┐▒
czΩ╢ciowo zmetamorfizowane │upki sylurskie
prze│awicaj▒ce siΩ z gruboziarnistymi
piaskowcami i ┐wirami. W wierceniach w okolicy
Mrzyg│odu strwierdzono r≤wnie┐ wystΩpowanie
│upk≤w graptolitowych z licznymi wk│adkami
diabaz≤w. Najstarszymi utworami wystΩpuj▒cymi
na powierzchni s▒ utwory dewo±skie, kt≤re
reprezentowane s▒ 400-metrowym kompleksem ska│
wΩglanowych. S▒ to g│≤wnie dolomity i
wapienie wystΩpuj▒ce w dolnych odcinkach
dolinek podkrakowskich (doliny: Rac│awki,
Czernki, Szklarki) oraz w rejonie Siewierza.
Wy┐ej w profilu geologicznym znajduj▒ siΩ
wapienie dinantu (karbon dln.), tworz▒ce sporej
mi▒┐szo╢ci kompleks licz▒cy do 1200 m. Ska│y
te s▒ eksploatowane w ogromnym, kilkupoziomowym
kamienio│omie w Czatkowicach k\ Krzeszowic. Na
skutek wielu ruch≤w g≤rotw≤rczych maj▒cych
miejsce na prze│omie karbonu dolnego i g≤rnego
zmieni│ siΩ charakter sedymentacji z morskiej
na l▒dow▒. DziΩki transportowej dzia│alno╢ci
rzek zosta│ przenoszony i osadzany materia│
terygeniczny wraz z nagromadzonym materia│em
ro╢linnym. Tak powsta│ g≤rnokarbo±ski
kompleks piaskowc≤w, mu│owc≤w i i│owc≤w,
zawieraj▒cy pok│ady i wk│adki wΩgla. Osady te
widoczne s▒ na powierzchni tylko w rejonie
Tenczynka, gdzie do niedawna zajmowano siΩ
eksploatacj▒ wΩgla. Ponad nimi znajduje siΩ
arkoza kwaczalska, kt≤r▒ tworz▒ jasne,
grubo│awicowe piaskowce z fragmentami
skrzemienia│ych pni drzew z rodzaju Dadoxylon.
Perm zaznacza siΩ licznymi ruchami
tektonicznymi, kt≤rych wynikiem by│o powstanie
Rowu S│awkowa wystΩpuj▒cego w zachodnim
s▒siedztwie Jury, wype│nionego osadami permu
dolnego, kt≤ry tworz▒: martwica karniowicka,
zlepie±ce my╢lachowickie, a w p≤│nicnej
czΩ╢ci rowu piaski i i│y z wk│adkami margli.
W permie mia│y r≤wnie┐ miejsce liczne procesy
wulkaniczne, kt≤rych wynikiem jest powstanie
ska│ wulkanicznych w po│udniowej czΩ╢ci
Wy┐yny Krakowskiej: porfir≤w Zalasu, melafir≤w
MiΩkini, Regulic i diabaz≤w Nied╝wiedziej
G≤ry. Utwory triasu i jury nachylone s▒ pod
niewielkim k▒tem w kierunku
p≤│nocno-wschodnim, gdzie chowaj▒ siΩ pod
kred▒ niecki miechowskiej. Trias reprezentowany
jest przez osady p│ytkiego morza, kt≤re w tym
czasie zalewa│o ten teren. Ska│y te (piaskowce,
margle, dolomity, wapienie) ods│aniaj▒ siΩ
tylko w zachodniej czΩ╢ci opisywanego obszaru.
Utwory jurajskie s▒ przewa┐aj▒cymi na ca│ym
obszarze Jury Krakowsko- CzΩstochowskiej (st▒d
nazwa). Sk▒d siΩ tu wziΩ│y? Odpowied╝ jest
bardzo prosta. Ot≤┐ ska│y tutejsze budowane
by│y przez obumieraj▒ce szcz▒tki organizm≤w,
kt≤re kiedy╢ zasiedla│y tutejsze morze.
NajwiΩksze znaczenie mia│o morze
g≤rnojurajskie, kiedy to mi▒┐szo╢µ
powstaj▒cych ska│ osi▒gnΩ│a grubo╢µ
kilkuset metr≤w (w dniu dzisiejszym na skutek
erozji obserwujemy ska│y, kt≤rych mi▒┐szo╢µ
dochodzi nawet do 300 m na Jurze Krakowskiej).
Najliczniejszymi i co za tym idzie najliczniej
wystΩpuj▒cymi dzi╢ skamienia│o╢ciami s▒:
amonity, belemnity, g▒bki, ma│┐e i
ramienionogi. DziΩki tym wspania│ym
skamienia│o╢ciom miejsce to jest licznie
odwiedzane przez rzesze pocz▒tkuj▒cych
geolog≤w, kt≤rzy niejednokrotnie mog▒
stworzyµ wspania│▒ kolekcjΩ. Najbardziej
dominuj▒cymi formami krajobrazu jurajskiego s▒
wapienie skaliste wystΩpuj▒ce w formie
samotnych ska│ tzw. osta±c≤w i ska│ek w
dolinach rzecznych. Wapienie tego typu
powstawa│y na dnie morza w obrΩbie struktur zbli┐onych
do rafowych, gdzie tworzy│y siΩ przy
wsp≤│udziale organizm≤w, g│≤wnie: g▒bek,
sinic i bakteri. Inn▒ form▒ wapieni
wystΩpuj▒cych na tym terenie s▒ wapienie
p│ytowe, kt≤re obserwowaµ mo┐na jedynie w
kamienio│omach, gdy┐ nie tworz▒ one
naturalnych ods│oniΩµ. Charakteryzuj▒ siΩ za
to bardzo bogat▒ faun▒ amonitow▒:
Perisphinctes, Cardioceras, Kosmoceras,
Peltoceras. Ostatnim typem wapieni s▒ wapienie
u│awicone, kt≤re cechuje obecno╢µ grubych,
przekraczaj▒cych miejscami 2 m mi▒┐szo╢ci
│awic.Wapienie jury charakteryzuj▒ siΩ silnym
skrasowieniem, kt≤re rozwija│o siΩ g│≤wnie w
trzeciorzΩdzie. WystΩpuje tu ok.1500 jaski± i
schronisk, co stawia teren Wy┐yny Krakowsko-
CzΩstochowskiej pod tym wzglΩdem na pierwszym
miejscu w Polsce. Najd│u┐sz▒ z nich jest
Jaskinia Wierna-1027m po│o┐ona w Dolinie
Wiercicy. Wspania│e formy skalne grupuj▒ce siΩ
w wiΩksze masywy w okolicy OPN, Rabsztyna,
Ryczowskiego Regionu Ska│kowego, Podzamcza czy
Sokolich G≤r sprowadzaj▒ olbrzymie ilo╢ci
turyst≤w. Du┐a ilo╢µ szlak≤w pieszych,
mo┐liwo╢µ podr≤┐owania rowerem oraz ci▒gle
rozrastaj▒ca siΩ infrastruktura turystyczna
powoduj▒, ┐e pieni▒dze pozostawiane tu przez
turyst≤w zwiΩkszaj▒ siΩ z roku na rok i
sprzyjaj▒ dalszemu rozwojowi, tego wspania│ego
zak▒tka polskiej ziemi. Kreda wystΩpuje tylko
we wschodniej czΩ╢ci terenu, gdzie Jura
Krakowska s▒siaduje ze wspomnian▒ kredow▒
nieck▒ miechowsk▒. Przez wiΩkszo╢µ czΩ╢µ
trzeciorzΩdu opisywany obszar by│ l▒dem i
dzia│a│y tu r≤┐ne procesy denudacyjne
(erozja, wietrzenie), kt≤re doprowadzi│y do
powstania tzw. paleoge±skiej powierzchni
zr≤wnania, czyli charakterystycznych
szczeg≤lnie dla po│udniowej czΩ╢ci Jury,
wierzchowin, usianych licznymi osta±cami
wapiennymi. W miocenie w wyniku transgresji
morskiej powsta│y na dnie zbiornika wapienie, a
przede wszystkim i│y wype│niaj▒ce g│≤wnie
rowy tektoniczne, kt≤re powstawa│y w tym
okresie na skutek licznych ruch≤w
g≤rotw≤rczych. W czwartorzΩdzie w wyniku
pobytu na tym terenie l▒dolodu skandynawskiego,
osadza│y siΩ gliny, piaski i ┐wiry, a pod
koniec epoki lodowej nawiana zosta│a glinka
lessowa, kt≤ra obecnie pokrywa Wy┐ynΩ
Krakowsko-CzΩstochowsk▒ tworz▒c bardzo
urodzajne gleby. |
|
