FTP czyli protokol transferu plikow (ang. File-transfer protocol) to podstawowy program do wymiany plikow miedzy komputerami pracujacymi w systemie UNIX. Najczeciej uzywa sie tego programu do kopiowania plikow miedzy zdalnymi systemami a lokalnym hostem Unixowym (np. kopiujemy z systemow, ktore sa jakimis centralnymi archiwami). Gdy wybrane pliki sa juz na swoim miejscu to mozna je odczytywac, poddawac edycji albo przeslac na swoj komputer osobisty. Mozna tez uzywac FTP do przesylania plikow z lokalnego komputera na system zdalny. Dostep do wiekszosci zdalnych systemow jest oczywiscie chroniony przez system zabezpieczen. Istnieje jednak wiele miejsc, ktore chca aby mozna bylo pobierac z nich pliki nie znajac jakiegos specjalnego konta i hasla. Obowiazuje tam standard umozliwiajacy dostep tego rodzaju (tzw. anonimowy FTP). Nalezy tez zaznaczyc, ze niektore komputery host w Internecie nie udostepniaja FTP, gdyz nie maja stalych polaczen.
GOPHER to sterowany za pomoca menu program, ktory znacznie ulatwia wyszukiwanie w Internecie informacji (w porownaniu np. z FTP). Drzewa katalogow przedstawiane sa w postaci list. Aby wiec wskazac plik do obejrzenia lub wyslania nie trzeba wpisywac jego nazwy. Polaczenia wskazuja tez na pliki umieszczone na innych, odleglych komputerach, przez co sa one widoczne, tak jakby znajdowaly sie na dysku lokalnym. Mozna zatem poruszac sie miedzy roznymi komputerami przyciskajac jedynie klawisze sterujace i Enter. Za kazdym razem gdy przechodzimy w ten sposob do nowego komputera, polaczenie z poprzednim jest zrywane lecz GOPHER pamieta jak nalezy do niego wrocic. GOPHER jest systemem typu klient-serwer. Klientem jest program, ktory zostal uruchomiony na komputerze osobistym lub lokalnym host-komputerze. Za pomoca klienta mozna polaczyc sie z dowolnym serwerem GOPHER w Internecie. Serwer GOPHER to program dzialajacy na niektorych host-komputerach, ktory ma bezposredni dostep do informacji.
TELNET to protokol umozliwiajacy zalogowanie sie na innym komputerze i przegladanie jego plikow. Interfejs TELNETU uzyskuje sie poprzez polecenie o takiej samej nazwie (telnet). Aby polecenie to moglo dzialac, protokol ten musi byc uzywany przez oba komputery. Tak zreszta jest w wiekszosci komputerow Internetu. TELNET pozwala na laczenie sie z bazami danych, katalogami bibliotecznymi i innymi zrodlami informacji na calym swiecie. Oszczedza na oplatach zwiazanym z bezposrednim, czesto odleglym, polaczeniem telefonicznym. Jesli dany uzytkownik posiada konta na wielu komputerach sieci Internet, to ma mozliwosc zalogowania sie na najblizszym z nich i uzycia polecenia telnet w celu zalogowania sie na pozostalych. Wiekszosc wezlow TELNETU jest latwa w obsludze i wyposazona w system pomocy.
USENET, a wlasciwie USENET NEWS, to system, w ktorym przesylane moga byc wiadomosci na dowolny temat, po czym inni uzytkownicy Internetu moga sie na nie wypowiadac (np. o sporcie, muzyce, polityce - w zasadzie o wszystkim, tyle ze w posegregowanych grupach). Aby uzyskac dostep do wiadomosci USENET nalezy skorzystac z programu odczytujacego takie wiadomosci (np. nn, rn, tin, trn, a w srodowisku XWindows - xrn). Kazda grupa wiadomosci obraca sie wokol jednej dziedziny. Nazwy grup sa zbudowane w postaci hierarchicznej. Na szczycie hierarchii znajduja sie nazwy ogolne (np. sport.hockey.nhl). Wystepuja tez hierarchie regionalne, np. pl dotyczy Polski. Istnieje pewna szczegolna hierarchia alt., ktora jest dostepna dla wszystkich. Mozna w niej tworzyc nowe grupy kiedy tylko ma sie na to ochote, podczas gdy w innych hierarchiach nie jest to dopuszczalne w tak swobodnym zakresie. Interesujacy jest takze zbior grup, ktorych nazwa konczy sie slowem answers. Grupy te zawieraja dokumenty dotyczace czesto zadawanych pytan, zwiazanych z dana grupa ogolniejsza (np. music.rap.answers).
WAIS (ang. Wide-area Information Server) to program majacy mozliwosc przeszukiwania ,w czasie jednej sesji, wielu baz danych o roznym polozeniu pod katem konkretnych informacji. Uzytkownik otrzymuje liste odpowiadajacych jego zadaniom pozycji, ulozonych wedlug stopnia zgodnosci odnalezionej pozycji w stosunku do tych zadan. Mozna wowczas dokladniej sprecyzowac wczesniejsze zadania. Uzytkownik musi wtedy okreslic, ktore pozycje (artykuly) najbardziej odpowiadaja jego zainteresowaniom, po czym serwer poszukuje kolejnych artykulow przypominajacych te ostatnio wyroznione. Technologia ta umozliwia uzytkownikom w obrebie calej sieci Internet na latwy dostep do najrozniejszych baz danych. WAIS uzywa ogolnego standardu organizacji pytan i odpowiedzi baz danych, chociaz istnieje wiele roznych jego klientow, posiadajacych bardzo rozne interfejsy.
WWW (ang. World Wide Web) to protokol pozwalajacy uzytkownikom na proste tworzenie informacji hipertekstowej, dostepnej dla kazdego. WWW jest systemem klient- serwer, ktory dostarcza tych hipertekstowych odniesien. Dla komputerow PC i Macintosh najbardziej popularnym programem klientowym WWW jest Mosaic, a dla tekstowych systemow Unixowych - lynx. WWW dostarcza wiele rodzajow dokumentow takich, jak tekst, tekst sformatowany, rysunki, dzwiek. Uzycie WWW do przesylania informacji, majacych odniesienie do innych informacji, pomaga zredukowac intensywny przeplyw danych w sieci. Gdy uzytkownik, korzystajac z klienta WWW, siega po dokument, przesylany on jest na jego host i polaczenie jest przerywane. Dzieki temu serwer w czasie czytania dokumentu, nie musi trzymac otwartej linii. Zapobiega to rowniez ciaglym uruchamianiom programu FTP przez programy odczytujace nadchodzace wiadomosci w celu pobrania podrzednych dokumentow, do ktorych opisane sa w hipertekscie odnosniki.
***