Powr≤t do wykazu artyku│≤w o Internecie
Us│uga okre╢lana jako Usenet, Usenet news lub po prostu news (dobrej polskiej nazwy wci▒┐ brak; "wiadomo╢ci" ani "nowinki" to nie to...) stanowi alternatywn▒ realizacjΩ tej samej idei, co listy dyskusyjne. O ile listy dyskusyjne u┐ywaj▒ do rozpowszechniania wiadomo╢ci zwyk│ej poczty elektronicznej - list wys│any na adres listy dyskusyjnej zostaje automatycznie rozes│any do wszystkich u┐ytkownik≤w zapisanych do danej listy, o tyle w systemie news nie otrzymujemy ┐adnych wiadomo╢ci do swojej skrzynki pocztowej; wiadomo╢ci rezyduj▒ na dyskach wydzielonych komputer≤w - serwer≤w news, i aby je odczytaµ, trzeba po│▒czyµ siΩ z tymi komputerami za pomoc▒ specjalnego programu - klienta, tzw. czytnika news (newsreader). Wbrew nazwie, program ten s│u┐y nie tylko do odczytywania wiadomo╢ci, lecz r≤wnie┐ do ich wysy│ania - jest funkcjonalnym odpowiednikiem program≤w u┐ywanych do poczty elektronicznej. Istniej▒ zreszt▒ programy (na PC np. shareware'owy Minuet czy Message Center z komercyjnego pakietu Quarterdeck Internet Suite), w kt≤rych obs│uga poczty i Usenetu jest po│▒czona w jedno - z obiema tymi us│ugami pracuje siΩ bowiem bardzo podobnie. Mniej lub bardziej rozbudowane funkcje newsreadera posiadaj▒ te┐ prawie wszystkie przegl▒darki WWW - s│u┐▒ do tego celu URL-e zaczynaj▒ce siΩ od przedrostka "news:".
W przeciwie±stwie do us│ug takich jak WWW, e-mail czy ftp, kt≤re na og≤│ nie narzucaj▒ ┐adnych ogranicze± na to, kto mo┐e z nich korzystaµ, Usenet jest us│ug▒ (bodaj┐e jedyn▒ w Internecie) z zasady "ograniczon▒ terytorialnie": prawo po│▒czenia siΩ z okre╢lonym serwerem news maj▒ tylko komputery o adresach nale┐▒cych do okre╢lonej domeny. Aby skorzystaµ z Usenetu, trzeba zatem opr≤cz posiadania newsreadera znaµ jeszcze adres lokalnego serwera news, z kt≤rego wolno nam korzystaµ; adres ten z regu│y poda nam nasz provider (czΩsto bΩdzie to jego w│asny serwer), lub administrator sieci lokalnej, je┐eli nasza instytucja posiada sieµ bezpo╢rednio po│▒czon▒ z Internetem. "Przypisanie" na sta│e do jednego serwera i zablokowanie dostΩpu do innych nie stanowi jednak problemu (a w istocie jest nawet potrzebne do poprawnego dzia│ania wiΩkszo╢ci newsreader≤w), gdy┐ z za│o┐enia w Usenecie te same wiadomo╢ci (przynajmniej je┐eli chodzi o najwa┐niejsze grupy o zasiΩgu ╢wiatowym - zob. dalej) powinny byµ dostΩpne "wirtualnie wszΩdzie". Serwery news bowiem regularnie │▒cz▒ siΩ ze sob▒, wymieniaj▒c te wiadomo╢ci, kt≤rych drugi serwer jeszcze nie posiada, i w ten spos≤b, drog▒ niejako "poczty pantoflowej" (jedna pani drugiej pani...), wiadomo╢ci rozchodz▒ siΩ po wszystkich serwerach. Administratorzy serwer≤w news ustalaj▒ nawzajem miΩdzy sob▒ trasy tego rozchodzenia siΩ wiadomo╢ci, czyli tzw. feedy - kto z kim siΩ │▒czy; ustalenie optymalnych tras jest spraw▒ niebagateln▒ zwa┐ywszy, i┐ pe│ny feed wszystkich najwa┐niejszych grup Usenetowych to transmisja ok. 100 MB dziennie.
Wiadomo╢ci rozsy│ane w systemie news podzielone s▒ na grupy. Ka┐da grupa, podobnie jak ka┐da lista dyskusyjna, po╢wiΩcona jest okre╢lonemu tematowi. Nie wszystkie grupy docieraj▒ do wszystkich serwer≤w news - liczba grup dostΩpnych na r≤┐nych serwerach mo┐e wahaµ siΩ od 3000 do prawie 10000; z tego oko│o 2000 stanowi zbi≤r najwa┐niejszych grup o zasiΩgu og≤lno╢wiatowym. Grupy Usenetowe zorganizowane s▒ w pewn▒ hierarchiΩ tematyczn▒ i zgodnie z t▒ hierarchi▒ skonstruowane s▒ ich wielocz│onowe nazwy, podobne nieco do nazw domenowych komputer≤w w Internecie; np. comp.os.msdos.programmer, soc.culture.polish czy rec.music.beatles.
Podstawowe grupy systemu Usenet, dostΩpne na prawie wszystkich serwerach news na ╢wiecie, zebrane s▒ w siedmiu klasach, okre╢lanych czΩsto jako "Wielka Si≤demka" Usenet-u. Grupy o nazwach zaczynaj▒cych siΩ od "comp" zajmuj▒ siΩ wszelkimi tematami zwi▒zanymi z komputerami; "sci" to dyskusje naukowe, "rec" - tematyka dotycz▒ca rozrywek, hobby, spΩdzania czasu wolnego, "soc" - sprawy spo│eczne. Grupy o nazwach zaczynaj▒cych siΩ od "news" dotycz▒ funkcjonowania samego systemu Usenet (m.in. zawieraj▒ materia│y wprowadzaj▒ce dla pocz▒tkuj▒cych u┐ytkownik≤w - bΩdzie jeszcze o nich mowa p≤╝niej). Kategoria "talk" to swoisty "Hyde Park" - zarezerwowana jest ona dla nieko±cz▒cych siΩ i nie doprowadzaj▒cych do ┐adnych rozs▒dnych wniosk≤w debat na "wiecznie kontrowersyjne" tematy, jak np. aborcja. Wreszcie tematy nie pasuj▒ce nigdzie indziej (m.in. sprawy dotycz▒ce problem≤w ┐ycia codziennego, dzieci, szkolnictwa, produkt≤w konsumpcyjnych, prowadzenia firmy, oferty pracy, og│oszenia o kupnie i sprzeda┐y itp.) znajduj▒ swoje miejsce w kategorii "misc". Tak wiΩc wspomniana grupa comp.os.msdos.programmer po╢wiΩcona jest programowaniu w systemie operacyjnym MS-DOS; znajduje siΩ w og≤lnej klasie grup zajmuj▒cych siΩ komputerami (comp), w podklasie dotycz▒cej system≤w operacyjnych (os), w jeszcze wΩ┐szej podklasie dotycz▒cej MS-DOS-a, i dopiero ostatni cz│on nazwy wyr≤┐nia konkretny temat grupy. Nazwy takie jak soc.culture.polish czy rec.music.beatles rozszyfrowaµ chyba │atwo, aczkolwiek niejednokrotnie zdarza siΩ, ┐e w praktyce tematy, na kt≤re dyskutuje siΩ w danej grupie, nieco rozmijaj▒ siΩ z teoretycznym za│o┐eniem - we wspomnianej grupie soc.culture.polish raczej na pr≤┐no szukaµ by list≤w dotycz▒cych kultury w dos│ownym znaczeniu; dominuje tam przede wszystkim polityka. Podobnie jak w przypadku list dyskusyjnych, tak┐e niekt≤re (nieliczne) grupy w Usenecie s▒ moderowane, to znaczy ┐e wiadomo╢ci wysy│ane do grupy nie s▒ w niej umieszczane automatycznie, lecz trafiaj▒ najpierw do moderatora - osoby zarz▒dzaj▒cej dan▒ grup▒, kt≤ra dopiero podejmuje decyzjΩ o tym, czy dany tekst zostanie "opublikowany" - jest to pewien rodzaj cenzury, maj▒cej na og≤│ zapewniµ przestrzeganie za│o┐onej tematyki grupy.
Opr≤cz "Wielkiej Si≤demki" istnieje jeszcze wiele innych hierarchii grup Usenetowych, zwykle o lokalnym zasiΩgu: ograniczonych do u┐ytkownik≤w danego serwera, u┐ytkownik≤w z danego miasta, regionu, kraju. Zw│aszcza popularne s▒ hierarchie krajowe, w kt≤rych nazwy grup rozpoczynaj▒ siΩ od oznaczenia kraju - w Polsce jest to "pl". Ich tematyka zwykle dubluje tematykΩ grup "Wielkiej Si≤demki", z t▒ jednak┐e r≤┐nic▒, ┐e po pierwsze - s▒ bardziej ukierunkowane na konkretn▒, lokaln▒ specyfikΩ; po drugie - dyskutuje siΩ w nich w jΩzyku danego kraju, podczas gdy w grupach "Wielkiej Si≤demki" obowi▒zuje jΩzyk angielski. Inn▒ z bardzo popularnych hierarchii jest - maj▒ca r≤wnie┐ og≤lno╢wiatowy zasiΩg, podobnie jak "Wielka Si≤demka" - hierarchia tzw. alternatywna, o nazwach grup zaczynaj▒cych siΩ od "alt". W hierarchii tej mo┐na znale╝µ dos│ownie wszystko - od temat≤w powa┐nych, zbli┐onych do tematyki grup "Wielkiej Si≤demki" b▒d╝ wrΩcz j▒ dubluj▒cych (np. alt.architecture, alt.society.civil-liberty albo alt.msdos.programmer), poprzez nieco... niezwyk│e (alt.beer, alt.horror.werewolves, alt.paranormal), ocieraj▒ce siΩ o granicΩ dobrego smaku lub wrΩcz j▒ przekraczaj▒ce (ca│a seria grup alt.sex.*) a┐ do zupe│nie zwariowanych, manifestuj▒cych siΩ r≤wnie zwariowanymi, wy│amuj▒cymi siΩ z hierarchii nazwami, jak alt.destroy.the.earth czy alt.cows.moo.moo.moo. O ile grupy nale┐▒ce do "Wielkiej Si≤demki" musz▒ mieµ ╢ci╢le okre╢lony i w miarΩ "powa┐ny" temat, a do ich za│o┐enia zwyczajowo niezbΩdne jest spe│nienie pewnych ╢cis│ych wymog≤w formalnych (przedstawienie formalnej propozycji nowej grupy w grupie news.announce.newgroups, miesiΩczny okres dyskusji nad propozycj▒, a nastΩpnie g│osowanie), o tyle w grupach "alternatywnych" do za│o┐enia nowej grupy nie s▒ potrzebne w│a╢ciwie ┐adne formalno╢ci i dziesi▒tki tych grup powstaj▒ (i znikaj▒) codziennie.
Do czytania i wysy│ania wiadomo╢ci w grupach Usenetowych nie s▒ potrzebne - w przeciwie±stwie do list dyskusyjnych - ┐adne wcze╢niejsze przygotowania typu zapisywania siΩ na listΩ. Po po│▒czeniu siΩ za pomoc▒ newsreadera z w│a╢ciwym dla nas serwerem news uzyskujemy na ekranie listΩ grup dostΩpnych na tym serwerze i mo┐emy "zagl▒dn▒µ" do dowolnej z nich celem przeczytania aktualnie dostΩpnych list≤w b▒d╝ wys│ania w│asnego. Programy newsreader≤w posiadaj▒ wprawdzie funkcjΩ "zapisywania siΩ" do grup news'owych, ale owo "zapisywanie" sprowadza siΩ wy│▒cznie do wyselekcjonowania spo╢r≤d kilku tysiΩcy wszystkich grup dostΩpnych na serwerze tych, kt≤rych listΩ bΩdziemy zwykle widzieµ na ekranie podczas korzystania z newsreadera; w ka┐dej chwili jednak mo┐na wy╢wietliµ wszystkie pozosta│e grupy i zajrzeµ do dowolnej z nich. Przegl▒daj▒c zawarto╢µ grupy, widzimy wykaz wszystkich list≤w wys│anych do danej grupy w ostatnim czasie (wiadomo╢ci na serwerze news przetrzymywane s▒ przez okre╢lony czas, zale┐ny od ilo╢ci wolnego miejsca na dyskach - z regu│y jest to od kilku dni do dw≤ch tygodni - po czym znikaj▒ bezpowrotnie). WiΩkszo╢µ newsreader≤w zapamiΩtuje, kt≤re listy z danej grupy ju┐ czytali╢my, i przy nastΩpnym wej╢ciu do danej grupy wiadomo╢ci przeczytanych ju┐ nie wy╢wietla, b▒d╝ te┐ wy╢wietla je zaznaczaj▒c w odopowiedni spos≤b jako przeczytane - zale┐nie od konfiguracji programu.
Je┐eli por≤wnamy listy dyskusyjne i grupy news'owe, to oka┐e siΩ, ┐e ka┐dy z tych dwu sposob≤w prowadzenia dyskusji ma swoje zalety i wady. Listy dyskusyjne wymagaj▒ wcze╢niejszego zapisania siΩ na listΩ, i wypisania, gdy chcemy przestaµ otrzymywaµ z niej wiadomo╢ci; s▒ wiΩc raczej odpowiednie do temat≤w, kt≤rymi jeste╢my zainteresowani stale, ni┐ do okazyjnego, jedno- czy kilkukrotnego "zerkniΩcia" na tematykΩ danej grupy, do czego z kolei znakomicie nadaj▒ siΩ grupy Usenetowe. Z drugiej strony, po zapisaniu siΩ na listΩ dyskusyjn▒ wiadomo╢ci z niej przychodz▒ "same" i pozostaj▒ w naszej skrzynce pocztowej do chwili, gdy ich w spos≤b jawny stamt▒d nie skasujemy. Nie ma zatem niebezpiecze±stwa zgubienia jakiej╢ informacji w razie d│u┐szej przerwy w czytaniu poczty. Do news'≤w za╢ trzeba ka┐dorazowo zagl▒daµ, a w razie d│u┐szej przerwy w tej czynno╢ci (w przypadku grup o du┐ym ruchu wystarczy kilka dni!) niekt≤re listy mog▒ ju┐ znikn▒µ z serwera. TΩ w│asno╢µ systemu Usenet jedni u┐ytkownicy traktuj▒ jako wadΩ (bo istnieje niebezpiecze±stwo zgubienia wiadomo╢ci), inni jako zaletΩ (nic nie zapycha im skrzynki pocztowej i nie musz▒ troszczyµ siΩ o kasowanie starych list≤w, gdy┐ dzieje siΩ to samoczynnie). Je┐eli ju┐ mowa o gubieniu wiadomo╢ci, to warto nadmieniµ, ┐e wiΩkszo╢µ list dyskusyjnych posiada archiwa, z kt≤rych mo┐na odtworzyµ wszystkie wiadomo╢ci, jakie pojawia│y siΩ na li╢cie; grupy Usenetowe takich archiw≤w na og≤│ nie maj▒ - w momencie, gdy wiadomo╢µ zostanie skasowana z serwera, a nie zrobili╢my wcze╢niej jej kopii, przepada bezpowrotnie. Najlepsz▒ sytuacj▒ by│oby zatem oczywi╢cie, gdyby jedna i ta sama dyskusja dostΩpna by│a zar≤wno jako zwyk│a lista dyskusyjna, jak te┐ i grupa news'owa - i w przypadku wielu list dyskusyjnych takie po│▒czenie (tzw. bramkowanie) jest rzeczywi╢cie zrealizowane; mo┐na z nich korzystaµ na obydwa sposoby. Przyk│adowo, lista dyskusyjna polip@man.lodz.pl, po╢wiΩcona problemom technicznym (g│≤wnie, ale nie tylko) polskiego Internetu, jest zbramkowana z grup▒ news'ow▒ pl.listserv.polip (grupy news'owe stanowi▒ce "odbicie" list dyskusyjnych czΩsto maj▒ w nazwie s│owo "listserv", aczkolwiek nie zawsze).
Usenet ma swoiste regu│y i zwyczaje nim rz▒dz▒ce; aby u│atwiµ nowym u┐ytkownikom poznanie tych regu│ i pom≤c w szybszym "wci▒gniΩciu siΩ" w Usenet, istniej▒ specjalne grupy i dokumenty przeznaczone dla pocz▒tkuj▒cych. Pierwsz▒ grup▒, od kt≤rej przeczytania powinien zacz▒µ nowy u┐ytkownik Usenet-u, jest grupa news.announce.newusers. Jest to grupa moderowana, kt≤rej zawarto╢µ stanowi▒ wy│▒cznie materia│y informacyjne przeznaczone dla pocz▒tkuj▒cych u┐ytkownik≤w - takie jak np. aktualne wykazy istniej▒cych grup (oczywi╢cie jak wszystkie tego typu wykazy w Internecie, tak┐e i te nie s▒ ca│kowicie pe│ne), zasady "etykiety" obowi▒zuj▒cej przy pisaniu list≤w do grup Usenetowych itp. Je┐eli natomiast po przeczytaniu wszystkich tekst≤w z tej grupy wci▒┐ mamy jeszcze jakie╢ w▒tpliwo╢ci dotycz▒ce korzystania z Usenet-u, grupa news.newusers.questions jest w│a╢ciwym miejscem do zadawania pyta± przez pocz▒tkuj▒cych u┐ytkownik≤w systemu news.
Innym cennym ╝r≤d│em informacji s▒ tzw. Frequently Asked Questions, w skr≤cie FAQ. Ot≤┐ zauwa┐ono, ┐e w wielu grupach czΩsto powtarzaj▒ siΩ listy zawieraj▒ce te same pytania (np. we wspomnianej wcze╢niej grupie comp.os.msdos.programmer takim pytaniem mog│oby byµ "jak odczytuje siΩ programowo numer seryjny dyskietki?"). Znale╝li siΩ wiΩc ludzie, kt≤rzy zebrali takie pytania - i oczywi╢cie odpowiedzi na nie - w jeden obszerny tekst okre╢lany w│a╢nie jako FAQ. Teksty takie s▒ okresowo (typowo co tydzie±, co dwa tygodnie lub co miesi▒c) wysy│ane do danej grupy. Opr≤cz wysy│ania ich do konkretnej grupy, kt≤rej dotycz▒, wszystkie takie teksty umieszczane s▒ tak┐e w grupie news.answers, s│u┐▒cej specjalnie do tego celu. FAQ dostΩpne s▒ tak┐e (na wypadek, gdy tekst zd▒┐y│ ju┐ "znikn▒µ" z serwera news) przez anonymous ftp - dok│adne informacje zamieszczone s▒ w jednym z list≤w we wspomnianej grupie news.announce.newusers.
1996 Jaros│aw Rafa. Prawa autorskie zastrze┐one.
»adna czΩ╢µ niniejszego tekstu nie mo┐e byµ nigdzie publikowana
ani rozpowszechniana w jakiejkolwiek innej formie (w│▒czaj▒c w to
umieszczanie na innych serwerach w Internecie) bez pisemnej zgody
autora.Wersja HTML opracowana 25.03.96.
|
Powr≤t do wykazu artyku│≤w o Internecie
|
Statystyka
|