POL⌐TINA

 

Server Typo p°inß╣φ pravidla sazby evropskΘ sazby. DoporuΦujeme vytisknout soubor PDF, kter² lΘpe zobrazuje v╣echny nßrodnφ znaky.

Polskß abeceda

Polskß abeceda mß tato pφsmena: a ▒ b c µ d e Ω f g h ch i j k l │ m n ± o ≤ p r s ╢ t u w y z ┐ ╝. Pφsmena g v x se pφ╣φ jen v²jimeΦn∞ v nemnoha odborn²ch slovech cizφho p∙vodu.
Pφsmena s charakteristick²mi znaky pro sazbu pol╣tinyjsou ▒ í µ ╞ Ω ╩ │ ú ± ╤ ≤ ╙ ╢ ª ┐ » ╝ ¼.

Diakritickß znamΘnka

HßΦkem pod pφsmenem se oznaΦujφ nosovΘ samohlßsky Ω (nosovΘ e), ▒ (nosovΘ o), nap°. rΩk▒ "ruka", s▒d "soud". ╚ßrka nad pφsmenem oznaΦuje hlßsku m∞kkou:
± [≥], ╢ (velmi m∞kkΘ s, znφcφ tΘm∞° jako m∞kkΘ ╣), ╝ (velmi m∞kkΘ z, znφcφ tΘm∞° jako m∞kkΘ ╛), m∞kkΘ asibilovanΘ µ, znφcφ jako velmi m∞kkΘ c). Takto oznaΦenß pφsmena se v╣ak pφ╣φ jen p°ed souhlßskou nebo na konci slova, nap°. dzi╢ "dnes", my╢leµ "mysleti", ╢lepy "slep²", pie╢± "pφse≥", rado╢µ, ╝le. bad╝ "bu∩".
Pφsmeno ≤ se Φte jako krßtkΘ u: r≤┐ny "r∙zn²", pi≤ro "pΘro". V╣echny samohlßsky jsou v pol╣tin∞ krßtkΘ, neexistuje tu tedy problΘm oznaΦovßnφ kvantity samohlßsek jako v Φe╣tin∞.
TeΦka nad ┐ oznaΦuje hlßsku ╛ (tvrdΘ ╛, na rozdφl od m∞kkΘho ╝).
P°e╣krtnutΘ │ znaΦφ l tvrdΘ, obdobnΘ v²chodomoravskΘmu tvrdΘmu l, nap°. pi│a "pila", zy│a "╛φla". │yzwa "brusle". NeoznaΦenΘ l znamenß l m∞kkΘ.

Sp°e╛ky

Polsk² pravopis je sp°e╛kov² (jako byl pravopis staroΦesk²). PolskΘ sp°e╛ky rz, sz, cz odpovφdajφ Φesk²m °, ╣, Φ.
Skupenφ dz odpovφdß slovenskΘmu dz ve slov∞ medzi: midzy. Skupenφ d╝ odpovφdß ΦeskΘmu d╛ ve slov∞ d╛bßn (ale s m∞kkou v²slovnostφ): d╝wigaµ "zdvφhati". Ve slovech z angliΦtiny se objevuje d┐ (d╛ s tvrdou v²slovnostφ), nap°. d┐em, d┐entlmen.

Rozli╣ovßnφ hlßsek tvrd²ch a m∞kk²ch

Pro pol╣tinu je velmi v²znamnΘ ß d∙le╛itΘ. V Φe╣tin∞ se takΘ rozli╣ujφ hlßsky m∞kkΘ a tvrdΘ, ale tento rozdφl platφ jen pro pravopis, nikoliv pro v²slovnost. Po hlßskßch m∞kk²ch se pφ╣e v domßcφch Φesk²ch slovech jen i: ci, Φi, ╣i, °i, ╛i, di, ti, ni (tj, d', ╗, ≥). Po hlßskßch tvrd²ch se pφ╣e jen y: hy, chy, ky, ry, dy, ty, ny (tj. d, t, n). Ale i samo rozli╣ovßnφ i a y, je jen grafickΘ, v²slovnosti se net²kß. V pol╣tφn∞ je stav podstatn∞ jin²: rozdφl v m∞kkosti a tvrdosti se projevuje nejen v pφsmu, n²br╛ i ve v²slovnosti a t²kß se i rozdφlu ve v²slovnosti i a y. P°itom tradiΦnφ Φesk² pravopis vystihuje rozdφl mezi m∞kkostφ a tvrdostφ, jak² byl v jazyce do 16. stoletφ. Pol╣tina vystihuje stav nyn∞j╣φ. kter² se od stavu star╣φho znaΦn∞ li╣φ.
Pro pol╣tinu jen tvrdΘ hlßsky jsou cz, sz, rz, ┐, r, ch, │. Po nich se nem∙╛e psßt i, n²br╛ y; czysty, szyµ "╣φti", ┐ywy "╛iv²", przys│owie, krzyk, chyba, chytry, ca│y.
Pro pol╣tinu jen m∞kkΘ hlßsky jsou k, g, l. Po nich se nem∙╛e psßt y, n²br╛ jen i, nap°. wysoki, drogi "drah²", cali "celφ (mno╛. Φ.)". Po k, g nejde ani e, n²br╛ m∞kkΘ ie: wysokiego, drogiego "vysokΘho, drahΘho".
N∞kterß pφsmena oznaΦujφ hlßsky dv∞, jednu tvrdou a jednu m∞kkou. M∞kkß v²slovnost je vyznaΦena nßsledujφcφm i; toto i bud' oznaΦuje hlßsku i, nebo je jen grafickΘ a nevyslovuje se (jestti╛e nßsleduje dal╣φ sarnohlßska).
P°ed souhlßskou a na konci slova se m∞kkost t∞chto hlßsek vyznaΦuje Φßrkou nad pφsmenem, nap°. pie╢±, rado╢µ, b▒d╝cie, vysl. bond╛Φe "bud'te". Viz odstavec o diakritick²ch znamΘncφch.
M∞kkost hlßsek p, b, m, v se oznaΦuje obdobn∞, jen s tφm rozdφlern, ╛e pφsrneno i znaΦφ nejen m∞kkost. n²br╛ takΘ hlßsku i nebo hlßsku j, nap°. piµ "pφti", pi≤ro (vysl. pjuro) "pΘro", wiµ "vφti", wiara (vysl. vjara) "vφra", biµ "bφti", biada "bφda", mi│o╢µ, mi≤d (vysl. mjud) "med".

Cizφ slova

Pravopis cizφch slov se °φdφ zßsadami pro psanφ slov domßcφch.
Po c, s, z, t, d, r se pφ╣e y, nap°. publicystyka, cylinder, cykl, ryzyko, kryzys, rubryka, papryka, praktyka, turystyka, satyra, dyrektor, dyplom, dyscyplina.
Mφsto x se pφ╣e ks, gz, nap°. ekspert, ekspansywny, eksperyment, egzamin, egzekucja, ksylofon. kompleks, marksizm.
Mφsto v se pφ╣e w, nap°. rewizja, telewizyjny, inicjatywa, rezerwa.
Po h, g se pφ╣e zpravidla i, nap°. hiena, hipertrofia, oryginal, gimnazjum.
Po n se zachovßvß p∙vodnφ psanφ: cynik, technika, tenis, nikotyna, nikiel, nikl.
Skupenφ ia cizφch slov se do pol╣tiny p°episuje jako ja, nap°. komisja, egzekucja, koncesja, galerja, Azja, Francja, Czechos│owacja, memorjal, materjal. Podobn∞ i radjo (vedle radio). Ve slovech na -logia, -grafia se i Φasto ponechßvß (nep∙sobφ tu pravopisn²ch potφ╛φ), nap°. typografia, psychologia.
P∙vodnφ psanφ se ponechßvß u jmen vlastnφch, zejmΘna osobnφch. N∞kterß se v╣ak p°esto pφ╣φ pravopisern polsk²m: Wolter, Szekspir.

Verzßlky

Mß se jich sprßvn∞ u╛φvat jako v Φe╣tin∞. V praxi se v╣ak verzßlek u╛φvß daleko Φast∞ji, zejmΘna ve vlastnφch jmΘnech i nßzvech institucφ a organizacφ, nap°. Polskie Towarzystwo Lekarzy Weterynaryjnych, Instytut Naukowej Organizacji i Kierownictwa. Polski S│ownik Biograficzny, S│ownik Frazeologiczny jΩzyka polskiego, MiΩdzynarodowy Dzie± Pokoju, Krajowa KonferΩncja Mlodych Patrjot≤w.

D∞lenφ slov

P°edev╣φm se odd∞luje p°edpona (prze-, bez-, nad-, przy-, na-, od-, nie-, roz-, wy-, za-, ze-, aj.) jinak se d∞lφ tak, ╛e na konci °ßdky z∙stßvß samohlßska a p°enß╣φ se slabika zaΦφnajφcφ souhlßskou, nap°. szcze-╢cie, Ko-╢ciusz-ko, chy-try, r≤-wno╢µ apod. V²jimka je u takov²ch slabik, kterΘ se konΦφ na souhlßsky j, I, │, r, rz, m, n, ±: do-bro-dziej-stwo, czar-ny, War-sza-wa, wiel-ko╢µ apod. Kde tohoto pravφdla nelze pou╛φt, nutno dbßt, aby se na novou °ßdku nep°enesla skupina souhlßsek, kterΘ lze jen s nßmahou vyslovit, a proto nap°. se ned∞lφ ch│o-pczyk, pier-wsze±-stwo, ale ch│op-czyk, pierw-szΘ±-stwo. T°eba zvlß╣t∞ pamatovat, ╛e nelze rozd∞lovat sp°e╛ky c, dz, d╝, d┐, rz, ╢µ, sz, szcz. Neroztrhujφ se takΘ slabiky se skupinou pφsmen obsahujφcφch m∞kΦφcφ i (nie-dzie-la).

Zkratky

V pol╣tin∞ se ΦßsteΦn∞ shodujφ s Φesk²mi zkratkami, nap°. itd. = i tak dalej (a tak dßle, atd.), itp. = i temu podobne (a podobn∞, apod. ap.), i. p. = na przyklad (nap°φklad, pap°.), nr = numer (Φφslo, Φφs. Φ.), tzn., t. zn. = to znaczy (to jest, tj.), tzw., t. zw. = tak zwany (takzvan², tak zvan², tzv.), ur. = urodzony (narozen, nar.).

InicißlovΘ zkratky

Se tΘ╛ velmi v pol╣tin∞ vyskytujφ; jsou to zejmΘna zkrßcenΘ nßzvy r∙zn²ch organizacφ, institucφ ap., nap°. ONZ = Organizacja Narod≤w Zjednoczonych.

╪adovΘ Φφslovky

Se pφ╣φ bez teΦky; Φasto se v╣ak u╛φvß pßdov²ch koncovek (1-szy, 2-gi, 3-ci, 4-ty, 7-my, I-go, w 2-giej, w 3-ciej apod.).
V po°adovΘ sazb∞ se sßzejφ za Φφslicemi teΦky; tisφce a mili≤ny se d°φve odd∞lovaly teΦkami nebo Φßrkami, nynφ pouze men╣φ mezerou (p°i sßzenφ slab²m pφsmov²m v²pl≥kem), nap°. 1000 000 milion (mili≤n), 1000 000 000 miliard (miliarda), naproti tomu 1000 tysi▒c (tisφc), r. (rok) 1975. - DesetinnΘ teΦky jsou v∞t╣inou dole, Φast∞ji v╣ak mφsto nich b²vajφ Φßrky, nap°. 22,5%. P°i sßzenφ odborn²ch pracφ v pol╣tin∞ lze postupovat podle technick²ch pravidel platn²ch v Φe╣tin∞.

Datum

W Pradze dnia 8-go kwietnia 1975 r.; aneho zkrßcen∞: 8. V. 1975.

Zdroj: Typografia 3/1976