Nesim Razon
FTP'nin
Sırları
Internet erişiminiz varsa FTP programlarına
önünde sonunda ihtiyaç duyacaksınız - shareware indirirken veya kendi Web
sayfanızı Web sunucusuna yüklerken. Bir okurumuzun FTP programları ile
ilgili sorularını cevaplıyoruz...
HAFTA sonu yeni projeler üretmek için bilgisayarımın başında çalışırken
bir telefon geldi. Okuyucularımızdan biri shareware ve freeware programlara
çok ilgi duyduğunu ama bu tip programları elde etmekte zorlandığını belirtti.
Internet bağlantısı olduğu için ' Bedava Programlar Cenneti' ne kapılarını
açmıştı; ancak bunları en kolay nasıl elde edeceğini soruyordu. İsminin
Metin olduğunu öğrendiğimiz okurumuz Web tarayıcısı aracılığı ile birkaç
program indirmeyi başarmıştı ama hem dosya indirme hızı onu tatmin etmemişti
hem de bağlantısı kesildiğinde dosyanın o ana kadar indirdiği kısmının
uçup gitmesinden şikayetçiydi. Ayrıca servis sağlayıcısının kendi ' home
page' ini yapması için verdiği bedava Web sunucusu alanına da hazırladığı
Web sayfalarını göndermek istiyordu.
Sorun anlaşılmıştı: Ona FTP'lerden biraz bahsettim. Internet'i sık kullanan,
sürekli değişik adreslerde sörf yapan biri olduğu halde FTP'leri hemen
hiç kullanmamıştı. Ona dergimize gelirse kendisine yeni bir dünyanın kapılarını
açacağımı söyledim ve öğlen 12:00'de buluşmak üzere sözleştik. Metin'i
beklerken, anlatacağım iki programı ve gidilecek FTP adreslerini hazırlamaya
başladım. Metin erkenden saat 11:30'da bizim ofise damladı. Tanışma faslından
sonra birer fincan çayımızı yanımıza alıp bilgisayarımın başına oturduk.
Metin'i hemen FTP'lerden dosya çekmede en çok kullanılan iki shareware
programla tanıştırdım: CuteFTP ve WS_FTP. Metin'e bu programları açıklamadan
önce FTP kavramı ile ilgili genel bilgiler vermenin, kafasındaki pek çok
soruyu cevaplamakta yardımcı olacağını düşündüm.
BAŞLAMADAN ÖNCE:
FTP
FILE Transfer Protocol yani Dosya Aktarım Protokolü, Internet'ten kendi
sabit diskinizi inceler gibi dosyaları inceleyip kendi makinenize indirmenin
sihirli kelimesi. Dünya üzerinde - buna Türkiye de dahil - on binlerce
FTP sunucusu (FTP server) bulunuyor. FTP sunucularının genel amacı shareware
veya freeware yazılımları Internet üzerinden dağıtmak. Bazı FTP sunucuları
ise ait oldukları firmaların sattıkları program veya donanımların sürücülerini
ve/veya güncelleme dosyalarını ücretsiz dağıtmak için kurulurlar. Bu sunuculara
bağlanmak için, aynı Web adreslerinde olduğu gibi ftp://ftp. ile başlayan
bir adres kullanırsınız. Web sayfaları üzerinden dosya indirirken de genelde
bu adresler kullanılır; hatta bu adresi Web tarayıcınızın adres kısmına
yazarsanız, FTP sunucusundaki dizinleri de görebilir ve erişim izni verilen
dizinlerden dosya indirebilirsiniz Ancak Web tarayıcıları bu işlem için
pratik programlar değildir: Dosyalar yavaş gelir; bağlantınız kesildiğinde
yarım kalan dosyayı baştan download etmek zorunda kalırsınız. Bazı FTP
sunucuları ise - bu özelliği destekleyen bir FTP programı kullanmanız kaydıyla
- dosyaların kaldıkları yerden indirilmesine izin verir.
PROGRAMLARLA İLK
TANIŞMA
METİN'İ ilk önce CuteFTP ile tanıştırmaya karar verdim. İlk açılışta
programın sol yarısında, programı kurduğunuz dizindeki dosyalar görünür.
Sağ taraftaki bölüm ilk önce boş olsa da, bir FTP sunucusuna bağlandıktan
sonra sunucuda yer alan dosyaları görürsünüz. Bu noktada artık sol tarafı
C: sürücünüz, sağ tarafı ise sanki D: sürücünüzmüş gibi görebilirsiniz.
Metin programı gördükten sonra heyecan içinde hemen programı denemek istedi.
' Peki, sana programı öğretmeden önce hızlı bir bağlantı göstereyim; böylece
ilk dersini de almış ol' dedim. Programın ilk menüsü olan ' FTP' menüsünde
' Quick Connect' yani hızlı bağlantı denilen seçeneğe tıkladım. Bu seçenek
çok sık kullanıldığı için programın yazarları bu kısma bir de kısayol koymuşlar.
CTRL-C tuşları ile de ulaşılabilen ' Quick Connect' seçeneğini seçtikten
sonra ' Host Address' denen yere Türkiye'de bulunan ve sıkça uğradığım
bir FTP sunucusu olan ftp.doruk.net.tr yazdım ve OK tuşuna tıklayarak nasıl
bağlanıldığını gösterdim.
Birkaç saniye içinde Doruk'un FTP sunucusundaki dosyalar uygun klasörler
içinde önümüzdeydi. Metin'e bağlanmışken almak istediği bir program var
mı diye sordum ve şöyle bir yanıt aldım. ' PC World'ün Eylül sayısında
Paint Shop Pro ile harikalar diyarına diye çok hoş bir konu yapmıştınız.
O programı burada bulmamız mümkün mü?' Birçok FTP sunucusu ilk bağlandığınızda
karşınıza bin, dev, etc, usr ve pub adlarında klasörler getirir. Bunlardan
bir tek Pub sizin için önemlidir. ' Public' yani halka açık anlamına gelen
kelimenin kısaltmasından oluşan bu klasörün içinde dosyalar kategorik biçimde
değişik klasörlerin içinde yer alır. Metin'in istediği dosya da ' graphic'
adlı klasörün içinde bulunuyordu.
Dosyanın üzerine çift tıkladım ve dosya benim sabit diskime yazılmaya
başladı. Dosya bir yandan gelirken Metin'e FTP için tek seçeneğinin bu
olmadığını ve WS_FTP adlı diğer bir programın da oldukça kullanıldığını
belirttim ve dosya gelene kadar Metin'e diğer programdan bahsetmeye başladım.
WS_FTP programı mantık ve görünüş olarak CuteFTP'ye benzer. Sol taraf
yine sabit diskimizdeki dosyaları, sağ taraf ise bağlandığımız FTP sunucusundaki
dosyaları gösterir. Metin'in ilk dikkatini çeken WS_FTP'de diğer programdakine
benzer menülerin bulunmamasıydı. Bunun nedeni WS_FTP'nin CuteFTP'ye nazaran
biraz daha sade olması ve CuteFTP'de bulunan birçok özelliğin sadece bir
' Options' menüsünden halledilebilmesiydi. Metin'e hemen WS_FTP ile nasıl
dosya çekilebileceğini göstermeye başladım. Programın altında yer alan
7 seçeneğin birincisi olan ' Connect' seçeneğini tıkladım ve CuteFTP'de
bulunan ' Quick Connect' seçeneği gibi bir bölüm açıldı. Burada da CuteFTP'deki
gibi ' Host Address' kısmına bağlanmak istediğim FTP sunucusunun adını
yazdım ve bağlandık. Bağlandıktan sonra herşeyin hemen hemen CuteFTP ile
aynı olduğunu görünce Metin oldukça sevindi. Sanırım bu işi çabuk öğrenecekti.
ADRES DEFTERİNE
KAYIT
METİN'İN aklına birden FTP sunucularına bağlanırken her zaman uzun
uzun bu adresleri yazmak zorunda olup olmadığı geldi. ' Bu FTP'lere bağlanmak
için kullandığımız programların bir adres defteri yok mu?' diye sordu.
Kendisine hemen bu güzel özelliği kullanmayı öğretmeye başladım. CuteFTP
o an dosya çekmeye devam ettiği için önce WS_FTP'nin adres defterini kullanmayı
öğrettim. Aynen bir FTP Server'a bağlanır gibi ' Connect' seçeneğine tıklayınca
karşınıza gelen diyalog kutusunda ' New' düğmesine tıklanarak bir adres
girişi yapılabir. ' Profile Name' yazan bölüme bağlanacağınız FTP sunucusunun
adını yazın, ama buna mecbur değilsiniz. Ben kimi zaman FTP Serverları
defterime kaydederken içeriklerine göre kaydederim. Örneğin çok sayıda
Windows 95 programı içeren bir FTP adresi kaydederken ' Win95 proggyleri'
gibi bir isim yazarım. ' Host Name/Address' kısmına yazacağınızı zaten
biliyorsunuz. Örneğin ftp.doruk.net.tr veya ftp.microsoft.com gibi bir
server adresi yazacaksınız. Bir de bazı FTP sunucular herkese açık değildir.
Kimin bağlandığını ve neler yaptığını takip edebilmek için bu sunuculara
şifre koyarlar. Bu tip bir FTP sunucusunu adres defterinize kaydediyorsanız,
' User ID' kısmına bağlantı isminizi, ' Password' kısmına da şifrenizi
yazmanız gerekir. Her seferinde şifre yazmamak için de ' Save Password'
seçeneğini de işaretlerseniz iyi olur. Metin bir yandan CuteFTP'yi merak
ediyordu. Aylardır istediği dosyayı buldu ya, hemen Doruk'un FTP sunucusunu
adres defterine kaydetmeyi istiyordu. Metin'e ' Hadi bakalım CuteFTP'nin
adres defterine kayıt işlemini de sen yap.' dedim. Nasılsa bu programlar
hep birbirine benziyordu ve Metin'in yapabileceğine emindim. CuteFTP'ye
geçtim ve arada dosya çekme işleminin de bitmiş olduğunu gördüm. Metin
bana adres defterinin hangi menüde olduğunu sordu ve ben de daha önce göstermiş
olduğum Quick Connect'in bulunduğu FTP menüsünde ' Site Manager' adıyla
yer aldığını belirttim. Hemen ' Site Manager'ı açan Metin orada bir sürü
FTP adresi görünce şaşırdı. CuteFTP'de WS_FTP'de ilk kurulduklarında dünyadanın
çeşitli yerlerindeki ünlü FTP adresleri kaydedilmiş olarak geliyorlar.
Metin artık işi öğrenmişti ve hemen ' Add Site' seçeneğine tıkladı. ' Site
Label'ın WS_FTP'deki ' Profile Name' ile yanı anlama geldiğini anlayarak
oraya Doruk Net yazdı. Arkasından Host Address'ı yazdı ve kaydetti. Artık
nasıl dosya çekeceğini biliyordu ve bağlandığı FTP adreslerini adres defterine
kaydetmeyi öğrenmişti.
WS_FTP'NİN ÖZELLİKLERİ
METİN'E WS_FTP'nin özelliklerinin bulunduğu Options menüsünü de gösterip
WS_FTP hakkında tüm özellikleri anlatmaya karar verdim. Artık sık sık FTP
sunucularına bağlanıp dosya indirecek gibi görünüyordu ve bu yüzden dosya
çekerken kullanacağı programları iyi tanımasında fayda vardı. Hemen ' Options',
yani seçenekler menüsüne girdik ve anlatmaya başladım. Metin'in işine yarayabilecek
özellikleri içeren ' General' menüsüyle işe başladım. FTP sunucularına
bağlanırken sizden bir e-posta adres istenir ama gerçek e-posta adresinizi
vermek zorunda da değilsiniz. Genelde FTP programlarının ' E-mail' kısmına
guest@unknown yazar Internet kullanıcıları. Yani kendilerini misafir olarak
tanıtırlar. ' Text viewer' kısmına da metin dosyalarını incelemek için
kullandığınız editörün ismini yazarsınız. Ayrıca yaptığınız tüm işleri
otomatik kaydedilmesini istiyorsanız ' log filename' kısmına bir dosya
ismi yazıp ' Enable log' seçeneğini seçmelisiniz. Bu şekilde her yaptığınız
işlem bu dosyaya kaydedilecek ve siz daha sonra yaptığınız işlemleri gözden
geçirebileceksiniz. Advanced menüsündeki önemli bir seçenek ise ' Double
Click Action'dır. Bağlandığınız FTP sunucularındaki dosyalara çift tıkladığınızda
dosyanın sizin sabit diskinize kaydedilmeye başladığını daha önce anlatmıştık.
Bu çift tıklamaya başka bir olay da atayabilirsiniz. Örneğin çıft tıkladığınızda
dosyanın içeriğinin size gösterilmesini sağlamanız (yani ' view file')
veya da hiç bir şey olmamasını sağlamanız mümkün (' nothing').' Sort' menüsünden
ise bağlandığınız FTP sunucusundaki dosyalar ile kendi dosyalarınızın hangi
sıraya göre dizileceğini ayarlamanız mümkün. Örnek vermek gerekirse isim
sırasına, tarih sırasına veya uzantısına göre sıralama yapabilirsiniz.
CuteFTP'NİN ÖZELLİKLERİ
CuteFTP'nin komutları menüler şeklinde düzenlendiği için, CuteFTP'de
işe yarayabilecek özellikleri genel olarak anlatmanın Metin'in kafasını
fazla karıştırmayacağını düşünerek anlatmaya başladım: ' Bir FTP sunucusuna
bağlısın ve bu siteyi de adres defterine kaydetmek istiyorsun. O zaman
hemen ' Session' menüsünden ' Add to Database' seçeneğine tıklayıp bunu
adres defterine kaydetmen mümkün' . Metin birden bir peki ben bir dosya
çekiyorum ama o anda boş durmak istemiyorum o FTP sunucusunda gezinmek
istiyorum ve başka bir dosya daha çekmek istiyorum dedi. İşin kolayı var
dedim bende. Yine session menüsünde Spawn session seçeneğini seçersen bir
CuteFTP daha ekranı açılacak ve hemen aynı adrese bağlanır dedim. Buna
çok sevinen Metin hemen bir soru daha sordu. ' FTP Server'a bağlıyım ve
önümde bir sürü dosya var. Ben sadece A harfi ile başlayan ve sıkıştırılmış
ZIP dosyalarını çekmek istiyorum. Bu tip şeyler yapabilirmiyim?' . Buna
da olumlu yanıt verdim; çünkü programcı bu özelliği de unutmamış. ' +'
tuşu ile veya ' Directory' menüsünden ' Group Select' seçeneği ile açılacak
diyalog penceresine A*.ZIP yazarak istediğimiz kritere uygun dosyaları
seçmek mümkün. Arkasından da ' Commands' menüsünden ' Download' seçeneği
ile seçtiğimiz dosyaları kendi harddiskimize indirmemiz gayet kolay.
METİN'DEN İLGİNÇ
BİR İTİRAF
CuteFTP ve WS_FTP kullanmayı öğrenen Metin bana çok ilginç bir itirafta
bulundu. Bir ara bir arkadaşıyla birlikte bir Web sayfası hazırlama programıyla
5-6 tane Web sayfası hazırlamışlar ve bağlı bulundukları Internet servis
sağlayıcının Web server'ına koymuşlar. Ama yeni hazırladıkları sayfaları
disketle servis sağlayıcılarına götürüp güncellemeye üşendikleri için sayfaları
hep eski kalmış ve yeni sayfalar da yapamamışlar. Bu programlar ile bu
kadar kolay dosya çekilebildiğini görünce aklına aynı programlar ile Web
sayfalarının gönderilip gönderilemeyeceği geldi. Ben de bu programlar ile
hem dosya alınabildiğini hem de her dosyanın gönderilebildiğini kendisine
anlattım. Yalnız ISS'sine dosya gönderebilmesi için ISS'nin ona bir isim
ve şifre vermesi ve hangi FTP sunucusuna bağlanacağını söylenmesi gerektiğini
açıkladım. Dosya gönderme işleminin almaktan çok farklı olup olmadığı konusunu
merak eden Metin'e bu işlemin hemen hemen hiç farkı olmadığını söyleyerek
içini rahatlattım. Dosya göndermek istediğinizde, aynen dosya çekerken
yaptığınız gibi FTP sunucusuna bağlanıyorsunuz ve bu sefer FTP sunucusundaki
dosyaya çift tıklamayıp, kendi göndermek istediğiniz dosyanın üzerine çıft
tıklıyorsunuz veya ' Upload' komutunu seçiyorsunuz.
KÜÇÜK BİR PÜF
NOKTASI
WINDOWS 95 kullandığını öğrendiğim Metine'e ' Senin makinende de bir
FTP programı var, biliyor musun?' dedim. Hayretler içinde kalan Metin'in
şaşkınlığını geçirmek için hemen DOS'a geçtim ve anlatmaya başladım: '
Windows'un içinden FTP sunucularına bağlanmak ve dosya çekip göndermek
için kullanabileceğin FTP.EXE diye küçük bir program çıkar. Çok kişinin
bilmediği veya kullanmadığı bu program DOS'a alışkın olanların vazgeçemediği
süper programlardan biridir. DOS komut satırındayken FTP FTP.DORUK.NET.TR
yazıp Enter tuşuna bastığında birkaç saniye sonra FTP sunucusuna bağlanırsın.
FTP sunucusu bir isim soracaktır. Bağlandığın FTP sunucusunda bir isim
ve şifren yoksa, isim kısmına ' Anonymous', şifre kısmına da ' Guest' yazman
gerekir. ' Guest login OK' uyarısını aldığınızda artık bu FTP sunucusuna
bağlandın demektir. Bağlı olduğun FTP sunucusundaki dosyaları görmek için
yakından tanıdığın DIR komutunu vermen, klasörler arasında gezinmek için
de CD dizinadı komutunu kullanman yeterlidir.'
Metin'den hemen bir soru geldi: ' Peki dosyaları nasıl çekeceğiz?'
. Doğru ya, DOS komut satırında düğmeler veya menüler yok!.. Ama bu iş
için GET komutu var. Örneğin, çekmek istediğiniz dosyanın ismi CATALOG.ZIP.
Yapmanız gereken GET CATALOG.ZIP yazmak.
ftp> get catalog.zip
200 PORT command successful.
150 ASCII data connection for catalog.zip
(195.174.140.140,2387) (1110944 bytes)
' Dosya almayı başardık. Ama ben dosya da göndermek istiyorum. Tek bir
küçük dosya için CuteFTP veya WS_FTP açmak istemiyorum; DOS'tan hemen göndermek
istiyorum.' Metinin bu sorusunun da cevabı vardı: ' O da kolay. Yine FTP
FTP.DORUK.NET.TR diye bağlan. Dosyanı göndermek istediğiniz dizine gel.
Diyelim ki, tam o anda aklına göndereceğin dosyanın o anda bulunduğun dizinde
olmadığı aklına geldi. Sen C:\METİN klasöründe bulunan dosyanı göndermek
istiyordun. Bu sefer klasör değiştirmek için CD değil LCD komutunu kullanacaksın;
yani LOCAL CHANGE DIRECTORY. Komut satırına
LCD C:\METİN
yazdığında bulunduğun lokal dizin C:\METİN olur ve bağlı olduğun klasör
de aynı kalır. Tekrar o klasöre gitmene gerek kalmaz. Klasörlerimizi de
bulduk ve şimdi dosyamızı göndermeye hazırız.
PUT INDEX.HTM
komutunu verdiğimizde INDEX.HTM adlı dosyan FTP sunucusuna gönderilmeye
başlanır.'
Metin tüm sorularının cevabını öğrenmişti. Tek eksiği bu shareware
FTP programlarıydı. İstediği programları birkaç diskete çekerek verdim
ve tekrar Windows 95 ile gelen FTP.EXE programını da kullanabileceğini
hatırlattım. Ayrıca PC World Online shareware arşivinde CuteFTP ve WS_FTP
programlarını bulabileceğini söyledim. Son bir noktayı eklemeyi unutmuştum:
' FTP programları gerçekten Web tarayıcıdan daha hızlı program indirir;
ancak dosya yarıda kalınca tekrar devam etme özelliği sadece CuteFTP'de
vardır. Bu özellik ise programın kayıtlı kullanıcısı olursan aktif hale
geçer. Programın ' Help' menüsünden gerekli bilgileri alabilir programın
ücretini ödeyip kayıtlı kullanıcı olabilirsin.'
Metin bir an durakladı; kafasında sormaya çekindiği bir soru daha var
gibi duruyordu. ' Şey,' dedi ' iyi hoş da siz neden bir FTP sunucusu kurmuyorsunuz?
Shareware arşivinizdeki dosyaları daha kolay indirebilirdik.' Metin bir
yaramıza parmak basmıştı; ancak FTP sunucusu kuramamamızın geçerli nedenleri
vardı.
' Birinci neden güvenlik. FTP sunucuları daha kolay ' hack' edilebilirler.
Ciddi güvenlik önlemleri ise, ' firewall' adı verilen güvenlik duvarları
için ciddi yatırımlar gerektiriyor. PC World Online ücretsiz hizmet veriyor
ve zaten yüklü giderleri var. Böyle bir girişimde bulunmak için Türkiye'de
Internet'in gelişmesini, firmaların Web sitelerine reklamlar vermeye başlamasını,
kullanıcı sayısının 35-40 bin seviyelerinden milyonlara ulaşmasını beklemek
gerekebilir. İkinci bir neden ise bant genişliğimiz. Şu an hat kapasitemiz
PC World Online'a çok hızlı bağlanmanızı sağlıyor. PC World Online Misafir
Defteri'ne bırakılan notlarda, Türkiye'nin en hızlı Web sitesi olduğumuzu
söyleyenler bile var. FTP sunucusu ise bu bant genişliğinin önemli bir
kısmını kullanacak ve sitemizin hızı düşecek. Ancak hat kapasitemizi artırmak
için planlarımız var. Kim bilir bu planları gerçekleştirebilirsek ve Web
sitemize bağlantı hızının düşmeyeceğinden emin olursak biz de bir FTP sunucusu
açabiliriz.'
' Peki,' dedi Metin ' o anı sabırsızlıkla bekleyeceğim.' Teşekkür edip
ayrılırken, Metin'e aktardığım bilgileri tüm PC World okurları ile paylaşabileceğimi
ve dergimiz için güzel bir konu olabileceğini düşünüyordum.
|