MERAKLILARA UPGRADE PÜFLERİ

PC’nizin içini açıp, çeşitli donanımları kurcalayacak kadar meraklı bir kişiliğe mi sahipsiniz? Öyleyse elinizi korkak alıştırmayın: Verdiğimiz upgrade püfleri yolunuzu kaybetmemenizi sağlayacak.

Evinizdeki kaset çaların veya televizyonun içini açmayı hiç düşünmezsiniz bile. Oysa PC’ler, kapakları çıkarıldığında hemen bozuluveren aşırı hassas cihazlar değildir: günün birinde bir ses kartı, bellek birimi, hatta bir işlemci takmak için PC’nizin içini açabilirsiniz. Ancak bir PC’yi açtığınızda önemli olan şey, neyi nasıl yaptığınızdır. Ne yapmanız gerektiği hakkında bilgiye sahipseniz, üstleneceğiniz risk bir bilgisayar tamircisinin üstlendiğinden fazla olmayacaktır. Hemen telaşa kapılmayın: bunun için bir elektronik dehası olmanız gerekmez. WordPerfect 'te üç sayfa yazı basılana kadar (!) bir kutu yedek parçayı toparlayıp eksiksiz bir PC'ye çevirebilen kullanıcılar bile var. Belki onların seviyesine erişmeyi hayal bile etmiyorsunuz, ancak bu yazıdaki püf noktalarını okursanız, en azından kendi PC’nizi kendiniz kolayca upgrade edebilirsiniz.

Önce Güvenlik

Bilgisayarlarımız her ev eşyası gibi fişlerden 220 volt çekerler ama aslında o kadar çok elektrik harcamazlar. Bilgisayarımızın güç kaynağı 220 volt gerilimi 12 ya da 5 volt'a çevirir. Evlerimizde kullandığımız şu radyolu ışıldakların kullandıklarından bile az. Bu yüzden bilgisayarlar daha az tehlikelidir. Ancak bir PC’yi açmadan önce dikkat edilmesi gerekli iki temel kural vardır:
1. Elektrik çarpmalarına karşı korunmak için PC’nizin elektrik kablosunu mutlaka sökün. Durup dururken saç stiliniz değişsin istemeyiz.
2. Üzerinizdeki statik elektriği boşaltın. Bilgisayar devrelerinin en büyük düşmanı statik elektriktir. Ufak bir statik atlama bilgisayarınızın bir devresinin sonu olabilir. Bu yüzden bilgisayarınızın içinde herhangi bir noktaya dokunmadan önce metal bir nesneyi tutun. Bu metal bir dosya dolabı, masanızın metal köşesi, hatta bilgisayarınızın kasası bile olabilir. Ama arada kauçuk tabanlı bir terlik veya ayakkabı ile ayağınızı halıya sürttüyseniz veya birden odaya giren kedinizi kucaklayıp sevdiyseniz dikkat! Tekrar statik elektrik yüklendiniz; işlemi tekrarlayın.
Bunun dışında elinize dolaşmaması için fare, klavye ve monitör kablolarını da sökmenizi yerinde olacaktır. Daha sonra PC’nizi üzerinde çalışabileceğiniz boş bir masaya taşıyın. Yığınlar halindeki kağıtlar, kitaplar işinize engel olabilir.

Upgrade İçin Hazırlık

Her şeyi yerli yerince öğrendiğimize göre işe girişmenin zamanı gelmiş demektir. Ama önce bilgisayarımızın başına bir iş gelmemesi için almamız gerekli önlemleri öğrenelim:
BIOS Setup’ına girerek bütün ayarları bir kenara not edin. Bunlar anakartınızın donanım parametreleridir ve bazen Tak-Çalıştır (PnP) aygıtların kurulum işlemi bu ayarları bozabilir.
Sabit diskinizde "YEDEK" isimli bir dizin yaratın, config.sys ve autoexec.bat dosyalarınızın birer kopyasını buraya aktarın.
Windows dizininizdeki win.ini, system.ini, control.ini ve progman.ini dosyalarının birer kopyasını da yedekleyin.
Kurmak istediğiniz aygıtla birlikte gelen kitapçıkları okuyun. Bu kitapçıkların hepsini okumanız gerekmez, ama özellikle "Getting Started" (Başlarken) ve "Setting Up" (Kurulum) başlıklı bölümleri mutlaka okuyun. Burada yapmanız gereken işlemler adım adım açıklanmıştır.

Yeni Donanım Eklemek

Amacımız bilgisayarımızı upgrade etmek olduğu gibi çeşitli donanımların bakımını yapmak da olabilir. Her iki durumda da farklı aygıtlara farklı işlemler uygulamak gerekebilir. Bu yüzden her bir aygıtı ayrı ayrı işleyeceğiz.

Bellek

Bir PC kullanıcısının en çok upgrade etmek isteyeceği şey bellektir. Bu yüzden önce bellekle ilgili püf noktalarını öğrenmeniz gerekli:
Anakart üzerindeki bellek yuvalarına bakın ve 30 pinlik mi yoksa 72 pinlik mi olduğunu tesbit edin.
Bazı anakartlarda her iki tür bellek yuvası da bulunmasına karşın 72 pinlikler dolu olabilir. Oysa artık piyasada 30 pinlik kart bulmak oldukça zor. Bu durumda eski 72 pinlik belleğinizi yerinden sökmeniz ve daha yüksek kapasiteli bir bellek ile değiştirmeniz gerekecek. Eski belleğim boşa çıktı diye üzülmeyin; çoğu firma eskisini satın alıyor.
Şanslı kullanıcıların bellek yuvaları anakartın üzerinde açık bir yerdedir. Ama güç kaynağı veya sabit disk gibi aygıtlar üzerini kapıyorsa işiniz zor. Güç kaynağını sökmenizi kesinlikle önermeyiz; bu durumda önce kabloları bellek yuvalarının önünden çekip yolunuzun açılmasını sağlayın. Sonrası el becerinize kalmış. Diğer aygıtları vidalarından kolayca sökebilirsiniz. Ancak kablo bağlantılarını şimdilik sökmeyin.
Belleği yerinden sökerken yatay doğrultuda hafifçe yana yatırmanız yeterli. Yaylı klipslerinden kolayca kurtulacaktır. Düşey doğrultuda çekiştirirseniz, belleğe zarar verebilirsiniz.
Bazı anakartlarda çeşitli kapasitedeki belleklerin belirli bir sırayla yuvalara takılması gerekir. Bu yüzden bilgisayarla birlikte gelen kitapçıklara bir göz atmakta büyük fayda var.
İşin en güç yanı yeni belleği yerine takmaktır. Kolayca çıkan bellekler nedense bir türlü yerine oturmak istemezler. İşin püf noktası belleği yatay olarak yuvasına temas ettirip yavaşça yukarı döndürmekte. Bunu yaparken bir elinizle yaylı klipslerden birini yana çekebilirsiniz. Bellek biriminin iki yanındaki deliklere yuva üzerindeki iki çıkıntı oturmalı.
Bellek yerine oturmakta direniyorsa zorlamayın; pinler yuva içindeki parmaklara tam oturmamış olabilir. Hele hele bellek kartını bükmekten kesinlikle kaçının. Bunun yerine belleği tam hizalayıp yeniden deneyin.
Bazen de bellek yuvalarındaki metal parmaklar eğilmiş olabilir. El becerinize güvenemiyorsanız belleği takması için bir teknik servise başvurun. Ama ısrarlıysanız ince bir cımbızla ve aşırı itinayla bunları düzeltebilirsiniz.

İşlemci

İşlemci terfisi şimdiye kadar kolay bir iş değildi. Ancak bir Pentium işlemciyi terfi etmek istiyorsanız Intel size çok kolay seçenekler sunuyor. Bu işin de püf noktalarına bir göz atalım:
386 işlemciyi 486’ya, 486’yı Pentium’a terfi etmeniz için mutlaka anakartı değiştirmeniz gerekli. Bu yüzden boşu boşuna para verip işlemci satın almayın. Yukarıda belirttiğimiz gibi anakart terfisi için biraz uzmanlaşmak gerekiyor. Her ikisini de uzmanına bırakın.
486 işlemcili bir anakarta 486 veya Pentium OverDrive işlemci takmanızı önermiyoruz. İşlemin zorluğu bir yana, verdiğiniz para elde edeceğiniz performansa değmeyecektir. Ama karar verdiyseniz anakartınızın modeline bağlı olarak bazı voltaj ayarlarının yapılması gerekebilir; bu da uzman işi.
OverDrive işlemciler eski işlemci sökülerek yerine veya işlemcinin yanında boş soket varsa buraya takılabilir.
Pentium işlemcilerde soket tipi çok önemlidir. Bazılarında Soket 5, bazılarında Soket 7 bulunur. Soket 5’in Pentium 120’ye kadar işlemciyi desteklediği söylense de, bazı anakartlarda bu Pentium 100 ile sınırlıdır. Soket 7 ise yine anakart tipine bağlı olarak Pentium 200’e kadar destek verebilir. Pentium işlemci değiştirilirken yine bazı voltaj ayarları gerekecektir.
Pentium’ların OverDrive ile terfi edilmesi ise son derece basit. Pentium 60 veya 66 için 120MHz, Pentium 75 için 133 MHz, Pentium 90 için 150 MHz ve Pentium 100 için 166 MHz (henüz çıkmadı) OverDrive işlemci alıyorsunuz. Eski işlemcinizi soket üzerindeki kolu kaldırarak söküyor ve yerine yenisini takıp kolu indiriyorsunuz. İşlem bu kadar basit; voltaj ayar derdi yok. Tabi şimdilik bu OverDrive’lar ateş pahası.

Ekran Kartı

Ekran kartını değiştirmek en kolay işlerden biridir. Ama bazı incelikleri de yok değil. İşte size yardımcı olacak püf noktaları:
Önce anakartınızın veriyolu standartını öğrenin. Bilgisayarınız 386 işlemciliyse ISA, 486 işlemciliyse ISA, VESA veya PCI, Pentium işlemciliyse PCI veriyoluna sahipsiniz. Ekran kartınızı da buna göre seçeceksiniz.
Ekran kartınızın on-board olup olmadığına bakın. Monitör kablosunun kasaya bağlandığı port doğrudan anakarta monte edilmişse on-board kartınız var demektir. Bu durumda işiniz zor; çünkü eskisini sökemezsiniz. Ama ısrarlıysanız paraya kıyıp yeni bir kart alabilir ve anakartınıza takabilirsiniz. Bunun için önce eski kartınızı devreden çıkarmanız gerekecek. Bu işlem bilgisayarın BIOS Setup’ındaki bir seçenekle yapılabildiği gibi on-board ekran kartı üzerinde jumper adı verilen ve bazı pinlerin birbiri ile temasını sağlayan küçük, siyah parçalar değiştirilerek de yapılabilir. Jumper ayarları ekran kartının markasına göre değişebildiği için kitapçıklarına bakmanız, içinden çıkamazsanız teknik servise danışmanız gerekecek.
Ekran kartı, veriyolu yuvalarına takılı ayrı bir parça ise işiniz kolay. Kasaya tek bir vida ile tutturulmuştur. Bu vidayı söküp hafifçe yerinden çıkartmanız yeterli.
Yeni bir ekran kartı alırken üzerinde ‘feature connector’ ismi verilen, uzun çift sıra pinlerin bulunmasına dikkat edin. İleride PC’nize ‘video capture’ kartı veya TV kartı takmak isterseniz bunlara ihtiyacınız olacak.
Yeni kartı yuvasına fazla zorlamadan oturtun. Oturmazsa doğru yuvayı kullanıp kullanmadığınıza bakın ve tekrar deneyin. Hafifçe bastırınca "tık" sesi gelirse kart yuvasına oturmuş demektir.
Ekran kartınızda ilave bellek yuvaları varsa belleğini yükseltebilirsiniz. Yeni bellek alırken ekran kartınızın model ve tipini mutlaka belirtin. Bellekleri yuvalarına takmak son derece kolaydır. Ancak dikkat etmeniz gereken şey, belleğin bir köşesindeki nokta veya çentiğin yuvadaki nokta veya çentiğe bire bir karşılık gelmesidir. Aksi halde ekran kartınız zarar görebilir.

Disket ve Disk Sürücü

İşte en kolay değiştirilebilecek parçalar. Bir sabit diski veya disket sürücüyü değiştirirken aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:
Sürücünün arkasındaki kabloları çıkartın ve yan taraflarındaki vidaları sökün.
Disket sürücüyü kasanın ön yüzünden, sabit diski iç taraftan çekerek çıkartacaksınız.
Yeni sürücüyü yerine vidalayıp kabloları eskisindeki gibi bağlayın. Dikkat etmeniz gereken tek nokta yassı gri kablonun bir kenarındaki ince kırmızı şeridin daima güç kablosunun bağlandığı tarafa bakması.
Disket sürücüyü taktıktan sonra bilgisayarınızı açın ve BIOS Setup’a girip A: sürücüsünü 1.44", B: sürücüsünü "Not Installed" olarak tanıtın.
Sabit diski taktıktan sonra, onu BIOS Setup’a tanıtmanız gerekli. Bunun için Setup’da "Autodetect HD" isimli bir komut vardır. Bunu çalıştırdığınızda yeni sabit diskinizin ayarları BIOS’a yazılır. Erğer bu seçenek yoksa, sabit diski aldığınız yerden ilgili ayarları öğrenmeniz gerekecek. Daha sonra sabit diski formatlayıp programlarınızı yükleyebilirsiniz.

Ses Kartları

Ses kartı alırken en çok dikkat edilecek şey %100 SoundBlaster uyumlu olmasıdır. Bunun yanı sıra dalga tablolu (wave table) veya dalga tablosu takılabilir kartları tercih edebilirsiniz. Bir ses kartını PC’nize takarken aşağıdakilere dikkat etmeniz gerekir:
Daha önce PC’nizde bir ses kartı varsa ve bunu yenilemek istiyorsanız, eski ve yeni sürücülerin çakışma ihtimali yüksektir. Bu nedenle eski kartınızla ilgili bütün izleri sabit diskinizden temizlemelisiniz. Şanslıysanız eski kartınız, yazılımını ve sürücülerini geri alan "uninstall" isimli bir programa sahiptir. Bu program yoksa sabit diskinizdeki win.ini, sys.ini, config.sys ve autoexec.bat dosyalarına girip ilgili sürücüleri kaldırmanız gerekecek.
Ses kartını aynı ekran kartında olduğu gibi boş yarıklardan birine takacaksınız. Tabii 16 bitlik ISA yarıklarından birine...
Yeni taktığınız ses kartı anakartınızdaki IRQ’ları (kesme istemi) ve port adreslerini kullanacaktır. Kartınız SoundBlaster uyumluysa bu ayarlar muhtemelen port 220, IRQ 5, DMA 1 olmalıdır. Kartınız MIDI özelliği taşıyorsa MIDI portu 330’a ayarlı olmalıdır.
CD-ROM sürücünüzdeki CD’lerin sesini duyabilmek için, ses kartınızı alırken ara bağlantı kablosunu almayı ihmal etmeyin. Bu kablonun bir ucu ses kartı üzerine, diğeri CD sürücünün arkasına bağlanacaktır. Doğru yerlerini kullanım kitapçıklarında bulabilirsiniz.

CD-ROM Sürücüler

CD-ROM sürücünün yerine takılması aynı disket sürücüdeki gibidir. CD sürücüyü takmak ve kurmak için aşağıdaki püf noktalarını izleyebilirsiniz:
CD sürücüyü kasanın ön tarafındaki 5.25"lik yuvalardan birine oturtacaksınız. Bunun için kasanın iç tarafından iterek yuvayı kapatan kapağı çıkartın. CD sürücüyü kasanın ön tarafından iterek yerine oturtun.
Vidaları taktıktan sonra güç kaynağından gelen beyaz uçlu güç kablosunu CD sürücünün arkasına takın. Bilgisayarı açtığınızda CD sürücünün ışığı yanıyorsa veya düğmesine basınca tepsisi açılıyorsa güç ulaşıyor demektir.
IDE kablosunun bir ucunu sabit diskte olduğu gibi CD sürücünün arkasına diğer ucunu anakarta bağlamanız gerekecek. Anakart ile yapılacak bağlantı I/O kartındaki konnektör üzerinden, anakarttaki özel bir IDE konnektöründen veya ses kartınızdaki IDE konnektöründen yapılabilir. Yalnız sabit diskinizin IDE kablosunun bağlandığı yerdeki IDE konnektörünü kullanırsanız sabit disk performansınız düşebilir. Bu yüzden ses kartı üzerindeki IDE konnektörünü kullanmanızı öneririz.
Yukarıda belirttiğimiz gibi, ses kartı ile birlikte gelen audio kablosunun bir ucu ses kartına, diğer ucu CD sürücünün arkasına bağlanacak.
Son olarak CD sürücü ile birlikte gelen programı kurarak CD sürücünüzü deneyin.

Gelişmiş Video ve TV Kartları

Günümüzde artık bu kartlar yaygın şekilde kullanılmaya başladı. PC satıcıları artık üzerinde MPEG kartı, TV kartı, hatta video capture kartı bulunan modeller de üretiyorlar. Ancak bu kartlardan birini alıp PC’nizi TV kanallarını veya tam ekran filmleri seyredebilir duruma getirmek istiyorsanız dikkat etmeniz gereken bazı noktalar var:
Bu kartların çoğu sadece ekran kartınız üzerinde "feature connector" ismi verilen bir VESA konnektörü varsa çalışır. Bu nedenle ekran kartınızı kontrol etmeniz yerinde olur.
VESA konnektörü iki kartın gönderdikleri verileri birleştirerek tek bir monitör üstüne yansıtır. Ekran kartında tek bir VESA konnektörü bulunduğu için aynı anda TV kartı ile MPEG kartını veya video capture kartını kullanmak mümkün olmayabilir. Bu tür bazı kartlar her üç özelliği de üzerinde barındırdığı için tercih edilebilirler. Bazıları ise üzerlerine eklenen "daughter" kartlar ile bu işlevleri yerine getirirler. Bunlar bütünleşik halde tek bir VESA konnektörünü kullandıkları için tercih edilmelidir.
Bazı kartlar ekran kartı ile hem içten (VESA konnektörü aracılığı ile) hem de dıştan (ilave bir kablo ile) birleşirler. Bu yüzden bu tür kartları alırken ilave kablolarını istemek çok önemlidir.
Bu kartların nasıl takılacağı ve bağlantılarının nasıl yapılacağı kullanım kılavuzlarında açık şekilde anlatılmıştır. Bunları dikkatle okumak gerekir.
Aynı zamanda ekran kartı özelliği taşıyan TV, MPEG ve video kartları da vardır. Bunlar tercih edilebilir, ancak özelliklerine çok dikkat etmek gerekir. Bazılarının Windows 95 sürücüleri bulunmayabilir; bazıları ise ekran kartının yerini alsa bile Windows hızını aşırı düşürebilir.

PC Bu Kapağın Altında

Ne Zaman Upgrade Etmemelisiniz ?

Neyin Bozuk Olduğunu Bulalım