Windows & DOS Altında Ağlar

WINDOWS for Workgroups'un (Windows 3.11 veya kısaca WfW da diyebiliriz) gelmesi ile küçük ofislerde peer-to-peer ağ bağlantıları kurmak her zamankinden daha kolay bir hale geldi. Birkaç bilgisayarı piyasada bugün oldukça ucuz bir fiyata bulabileceğiniz ethernet kartları alıp, PC'lere WfW yükleyip bu bilgisayarlar arasında dosya ve yazıcı paylaşımını hayata geçirmek mümkün. WfW pahalı bir server'a ihtiyaç duymadığından, bunun yanında basit e-mail desteği de verebildiğinden günümüzde küçük ofislerde, hatta birden fazla bilgisayarın bulunduğu evlerde ağ çözümleri için oldukça popüler olarak kullanılıyor.

WfW'u Windows'un üzerine ağ desteği getirilmiş olan sürümü olarak değerlendirmek mümkün. Dolayısıyla, kurulumu normal Windows'a oldukça benziyor. Aradaki tek fark kurulum esnasında kurulum programının bilgisayarda bir ağ kartı olup olmadığını test etmesi ve bu tür bir kart varsa gerekli ağ sürücülerini ve programlarını da Windows'a yüklemesi. WfW aynı zamanda Novell Netware kurulu bulunan ağ sistemlerinde de çalıştırılabiliyor.

Giriş taksimini burada kesiyor ve WfW kullanırken aklınızda bulunması gereken temel kavramlara girmeye çalışıyoruz. WfW kullandığınızı varsayıyoruz. WfW kullanılan bir ağda temel olarak iki öğe bulunmaktadır.

Bu iki öğeden birincisi basit. Bir bilgisayar, ethernet kartı, WfW ve bu bilgisayarları fiziksel olarak birbirine bağlayan bir kablo bu öğenin yapı taşlarını oluşturuyorlar. İkinci öğe, bu yazının ana temasını oluşturuyor. Yani WfW vasıtası ile bilgisayarları birbiri ile konuşturmak, yazıcı, sabit disk, modem gibi kaynakları paylaştırmak.

Ağı Görüntülemek

Üzerinde WfW çalışan bir ağda bilgisayarları ve bu bilgisayarların diğerleri ile paylaşıma açık olan kaynaklarını görmek için eski dostlarımız File Manager ve Print Manager yazılımlarını kullanacaksınız. File Manager dosyaları ve klasörleri, Print Manager ise yazıcıları paylaştırmaya yarıyor. Biz önce, ağ üzerinde paylaştırılmış olan dosyaları ve klasörleri görmek isteyelim. Bunun için File Manager uygulamasına gireceğiz. File Manager ekrana geldiğinde Disk menüsünden Connect Network Drive komutunu çalıştırın. Ekrana bir diyalog kutusu gelecektir. Belli bir süre bekleyeceksiniz, daha sonra bu diyalog kutusunun içinde ağa bağlı ve paylaşıma açık durumda olan bilgisayarların isimleri görüntülenecek.

Şimdi bu diyalog kutusunu bir inceleyelim. WfW ağ sisteminde her bilgisayarın bir adı ve bu bilgisayarın bağlı olduğu bir ' çalışma grubu' (workgroup) vardır. Bu çalışma gruplarını bir şirketteki departmanlar olarak düşünebilirsiniz (muhasebe, satınalma vs. gibi). Bizim örneğimizde ağ üzerinde tek bir çalışma grubu var (PCWORLD). Bir çalışma grubunun isminin üzerine çift tıkladığınızda o çalışma grubu içinde yer alan bilgisayarların isimleri ekranda görülür (örnekte CENKS, VOLKANS, vs...). Eğer tek bir çalışma grubu varsa tıklamaya gerek yok otomatik olarak bilgisayar isimleri ekrana getirilir. Bu bilgisayarlardan herhangi birinin üzerine tıkladığınızda ise Shared Directories (paylaşılan rehberler) bölümünde o bilgisayarın sahibinin bilgisayarında bulunan ve diğer kullanıcılar ile paylaşıma açık olan klasörleri görebilirsiniz. Bu klasörlerden kullanmak istediğinizin üzerine gidip çift tıklamak bu klasöre bağlanmak için yeterlidir.

Bir Kaynağa Bağlanmak

WfW altında ağ bağlantısı kurarken, bağlandığınız her ağ kaynağına WfW sizin bilgisayarınızda bir sürücü harfi atar. Örnek resimde bağlantı sağlandığı takdirde, bağlanılan klasör bilgisayarın E: sürücüsü olacaktır. Yani, dosya yöneticisinde bu sürücüye gittiğinizde karşıdaki bilgisayarın ilgili klasörünün içeriğini göreceksiniz. Bu diyalog kutusunda incelemediğimiz tek bir yer kaldı, o da Reconnect At Startup seçim kutusu. Bu seçimi aktif yapıp bağlantı sağladığınızda, bilgisayarınızı tekrar açıp WfW'u çalıştırınca WfW otomatik olarak gidip o bilgisayarın o klasörüne bağlanacak ve ilgili sürücü harfini atayacaktır. Böylece her seferinde bu bağlantıyı yapmak zorunda kalmayacaksınız. Ancak burada bir handikap var. Eğer siz bilgisayarınızı açtığınızda, karşı taraftaki bilgisayar kapalı ise WfW boşu boşuna bu bilgisayara bağlanmaya çalışacaktır. Bu da WfW'un açılışımı yavaşlatır. Bunun için sık sık kullanmadığınız ağ kaynaklarına bağlanırken bu seçim kutusunu pasif hale getirin.

Bir ağ sürücüsüne yapılmış olan bir bağlantıyı kesmek istediğinizde Disk menüsünden Disconnect Network Drive komutunu çalıştırın. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunda ilgili bağlantıyı seçin ve OK düğmesine basın. Bağlantı iptal edilecek ve bir daha WfW tarafından hatırlanmayacaktır.

Ağa DOS Kullanarak Göz Atmak

Bazı durumlarda WfW'un Dosya Yöneticisi ağ kaynaklarının hepsini gösteremez. Bunun bir çok nedeni olabilir. Örneğin geleneksel bellek alanının düşük olması bunun başlıca nedenlerinden biridir. Olsun, sadece Dosya Yöneticisine mahkum değilsiniz. DOS komut satırını kullanarak da başkalarının bilgisayarlarına bağlanabilirsiniz. Elbette Dosya Yöneticisi'ni kullanmaktan biraz daha zor ama en azından imkansız değil. Bilirsiniz, özellikle acele bir işiniz olduğunda bu işlemi DOS'tan yapmak pek çok zaman Windows'tan yapmaktan daha hızlıdır, tecrübeyle sabit.

Neyse, DOS komut satırına gelin ve ağın içeriğini görüntülemek için NET VIEW yazıp Enter tuşuna basın. Eğer bağlı olduğunuz ağ sisteminde çok fazla sayıda bilgisayar varsa ekranda bir liste kayıp gidecek ve siz de bir şey göremeyeceksiniz. Eğer kısaysa, tek bir ekranda her şeyi görebilirsiniz. Uzun listeyi parça parça görüntülemek için DOS komut satırında

NET VIEW | MORE

yazıp Enter tuşuna basmalısınız. Komut işini bitirdiğinde, örnek resimde de görüleceği gibi ekranda ağa bağlı olan bilgisayarların isimleri görüntülenecektir. Şimdi sırada ilgilendiğiniz bilgisayarın içinde bulunan kaynakları görüntülemek için NET VIEW komutunun yanına parametre olarak bilgisayar ismini vermelisiniz. Örneğin ağda CENKS bilgisayarının içinde bulunan paylaştırılmış kaynakları görüntülemek istediğinizi varsayalım. Bu durumda komutu NET VIEW \\CENKS şeklinde kullanmak gerekiyor. WfW ağ sisteminde bilgisayar isimleri yanlarında iki adet ters bölü ile gösterilirler.

DOS ekranında ilgili bilgisayarın kullandığı kaynaklar görülecek. Bunlardan herhangi birini seçip bir sürücü harfi atayarak kullanmak için ise NET USE komutunu kullanmak gerekli. Bu komutun kullanış şekli de

NET USE {sürücü harfi} {kaynak}

şeklindedir. Örnek resimde yer alan CENKS bilgisayarının CD- ROM sürücüsünü kullanmak istiyorsak,

NET USE E: \\CENKS\E

yazıp Enter tuşuna basmalıyız demek ki. İşte bu kadar. DOS altında ağ kaynaklarını kullanmak böyle enteresan. Daha pek çok NET parametresi var elbette ancak bunları öğrenmek şart değil, Windows altından yapmak daha kolay. Bu temel komutları zorda kaldığınızda kullanasınız diye işledik

Nasıl Paylaştıracaksınız?

Öncelikle, bilgisayarınızı paylaştırırken bilgisayarınızdaki değerli bilgileri başkalarının gözetimine açmakta olduğunuzu aklınızdan çıkartmayın. Bu yüzden paylaştırma ayarlarınızı yaparken son derece dikkatli olun ve işe iyi bir planlama ile başlayın. Göreceksiniz, paylaştıracağınız öğelerin sayısı arttıkça iyi bir planlama ile kötü bir planlamanın arasındaki fark açılacaktır.

WfW vasıtası ile sabit diskinizi paylaşabilirsiniz. Ancak kesinlikle sabit diskinizin tamamını başkalarının kullanımına açmayın. Belli klasörleri belli kullanıcıların kullanımına açmak en iyisi. Varsayalım sabit diskinizde diğer kullanıcılardan bilgi alabileceğiniz, herkese açık bir alan oluşturmak istiyorsunuz. Önce paylaşılacak olan dosyaların kaydedileceği rehberi oluşturmak lazım. File Manager'a girin. C: sürücüsünde (veya istediğiniz herhangi bir sürücüde) ORTAK adlı bir rehber yaratın. Bu rehberin üzerine bir kere tıklayın ve onu seçili duruma getirin. Daha sonra Disk menüsünden Share As komutunu çalıştırın.

Bu komutu çalıştırdığınızda ekrana gelecek olan diyalog kutusunda bu klasörü paylaştırırken yapacağınız bütün hak-hukuk ayarlarını bulacaksınız. Share Name bölümünde bu klasörü ağ üzerinde tanıtacak bir isim girmelisiniz. Biz ORTAK olarak bıraktık, siz istediğiniz ismi girebilirsiniz. Path bölümü klasik, ağ kaynağının sizin bilgisayarınızdaki adresini gösteriyor. Comment, kaynağı tanıtacak uzun bir tanım vermenizi sağlıyor. Biz örnek olarak ' ortak alan' dedik.

Gelelim erişim tipine. Access Type bölümünde bu ağ kaynağına erişecek olan kullanıcılara verilen sınırlamalar belirleniyor. Üç seçenek var. Read Only, Full ve Depends on Password. Read Only modunda, ağ kaynağına bağlanan kullanıcılar bu kaynaktaki dosyaları kopyalayabiliyorlar ve içeriğini görebiliyorlar ancak değiştiremiyorlar veya dosyaları silemiyorlar. Full Access modunda ise herkesin bu klasördeki her şeyi silme, yazma, değiştirme hakkı bulunuyor. Depends on Password dediğinizde ise durum daha değişik. Belli iki şifre koyuyorsunuz (Passwords bölümünde tanımlanıyor) bu şifrelerden birincisini bilen, kaynaktaki dosyalara erişip içeriğini görebiliyor ancak yeni bir dosya kopyalayamıyor veya silemiyor. İkinci şifreyi bilenler ise burada elini kolunu sallaya sallaya dolaşma hakkına sahipler.

Bu diyalog kutusunda incelenmedik bir tek ' Re-share at startup' seçim kutusu kaldı. Bir paylaşım ayarı yaparken bu seçim kutusunu aktif hale getirirseniz, bilgisayarınızı kapatıp açıp Windows'u tekrar yüklediğinizde ilgili klasör tekrar otomatikman ağ kullanıcılarının hizmetine açılır. Eğer pasif yaparsanız açılmaz.

Yazıcıları Paylaştırmak

Birkaç bilgisayarın birbirine bağlı bulunduğu ağ sistemlerinde tek bir yazıcı alıp bunu herkesin kullanabileceği bir şekilde paylaştırmak mümkün. WfW'ta bu iş için Print Manager kullanılıyor. Bilgisayarınıza bir yazıcının bağlı olduğunu ve bunu ağ kullanıcılarının kullanımına açmak istediğinizi varsayalım. Bunun için önce Main grubunun içinde bulunan Print Manager simgesine çift tıklayın. Ekrana gelecek olan program, bildiğimiz yazdırma yöneticisidir. Yazdırma yöneticisinin penceresinin içinde bilgisayarınıza bağlı ve kullanıma hazır durumda bulunan yazıcıların listesi görülecektir. Paylaştırmak istediğiniz yazıcıyı seçili duruma getirin ve Printer menüsünden Share Printer As komutunu çalıştırın. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunda yazıcıyı paylaştırırken kullanacağınız ayarları yapabilirsiniz.

Bu diyalog kutusunda Printer bölümünde paylaştıracağınız yazıcının adı, Share As bölümünde ağ üzerinde görülecek olan kuyruk adı ve Comment bölümümde ise diğer kullanıcılar için minik bir açıklama yer alacaktır. Burada Re- Share At Startup seçimini aktif hale getirirseniz, bilgisayarı kapatıp açtığınızda ve WfW'a girdiğinizde yazıcı yine paylaşılmış olur.

Paylaşımlı Yazıcıya Bağlanmak

Bir ağ üzerinde bir kullanıcı yazıcısını diğer kullanıcılara paylaştırmışsa, bu yazıcıdan siz de döküm alabilirsiniz. Burada dikkat edilmesi gereken, yazıcının yazılım sürücülerini sanki bir yazıcı da sizi bilgisayarınıza bağlıymış gibi kendi WfW'unuza kurmaktır. Bu kurma işlemini yaptıktan sonra yazıcının bağlı olduğu portu gerçek yazıcının kuyruğuna bağlayarak diğer yazıcıdan sanki kendi yazıcınızmış gibi döküm alabilirsiniz.

Yazıcının yazılım sürücülerini WfW'unuza kurduktan sonra Yazdırma Yöneticisini çalıştırın. Ekrana gelecek olan pencereden kullanacağınız yazıcıyı seçili duruma getirdikten sonra Printer menüsünden Connect Network Printer komutunu çalıştırın. Ekrana yine dosya paylaşımında gördüğünüz gibi bir diyalog kutusu gelecektir. Bir farkla, bu diyalog kutusunda istediğiniz bilgisayarın adına tıklayınca alt tarafta o bilgisayarın paylaşmış olduğu yazıcıların isimleri listelenecektir.

İstediğiniz yazıcı kuyruğunu belirleyin, Reconnect at Startup seçimini aktif hale getirin ve OK düğmesine basın. Bu düğmeye bastığınızda yazdırma işlemleri artık diğer bilgisayarın yazıcısına yönlendirilecektir. Bilgisayarı kapatıp açsanız bile yazıcı kuyruğa otomatik olarak tekrar bağlanacaktır. Örneğimizde, dosya paylaşımında olduğu gibi PCWORLD çalışma grubundaki bilgisayarlar listeleniyor. Bunlardan CENKS adlı bilgisayar yazıcısını CANON adı ile paylaştırmış. Buraya çift tıklayarak bu yazıcıya bağlanabilir ve dökümleri bu yazıcından alabiliriz. Eğer bilgisayarınıza bir yazıcı bağlı ancak yine de zaman zaman ağ üstündeki başka bir bilgisayarın yazıcısını kullanmak istiyorsanız LPT1 portuna kendi yazıcınızı bağlarsınız. LPT2'yi de diğer bilgisayarın ağ kuyruğuna yönlendirirsiniz, olur biter.