Ο κομμουνιστής ιστορικός και το χρέος του απέναντι στην επιστήμη και την πολιτική πράξη

της Δώρας Μόσχου

“Η θεωρία, η επιστήμη στάθηκε συμπλήρωμα της πείρας, της πάλης του ανθρώπου και όπλο στους κατοπινούς του αγώνες. Η ιστορία είνε η επιστήμη η πιο μαζική και ίσως η πιο πολιτική. Επηρεάζει τις πιο πλατειές λαϊκές μάζες. Μπορεί να αποτελέσει δύναμη προοδευτική μα και δύναμη αντιδραστική. Δεν είνε τυχαίο πράγμα η μεγάλη ανάπτυξη της ιστοριογραφίας στην Ελλάδα. Χτες ακόμα, ο μεταξικός φασισμός γύρευε να κάνει νεοελληνικό πολιτισμό με το βυζαντινό θεοκρατικό απολυταρχισμό και τον αγροίκο ολιγαρχικό ασκητισμό του στρατώνα της παλιάς Σπάρτης. Η επιστημονική μελέτη, η σωστή γνώση της νεοελληνικής ιστορίας, η σωστή κατανόηση των συγκεκριμένων ιδιομορφιών της νεοελληνικής κοινωνίας, η γνώση των ιστορικών προβλημάτων της, της πορείας, της πάλης για τη λύση τους, του γιατί δεν λύθηκαν και πώς θα λυθούν, είναι επιταχτική ανάγκη να γίνουν χτήμα των λαϊκών μαζών και σ` αυτό αποβλέπει τούτη η μελέτη. Δεν προορίζεται για τους “σοφούς” μα για το λαό. Να βοηθήσει τους εργάτες, όλο το λαό, να συνειδητοποιήσουν το αντικείμενο του αγώνα τους. Η γνώση της αντικειμενικής πραγματικότητας θα αποτελέσει ένα δυνατό όπλο, κυρίως στον τορινό εθνικο - απελευθερωτικό αγώνα, που θα κρίνει για τη λευτεριά, την πρόοδο και τον πολιτισμό του εργαζόμενου έθνους. Για τον εθνικό και κοινωνικό λυτρωμό”.

Γιάννης Ζέβγος

Δεν διαλέξαμε τυχαία ως αρχή του άρθρου μας την κατακλείδα του Προλόγου που έγραψε ο Γιάννης Ζέβγος, για το έργο του “Σύντομη Μελέτη της Νεοελληνικής Ιστορίας”. Πρόκειται για ένα πόνημα που συνετέθη από ένα μη επαγγελματία ιστορικό, σε καιρό και σε τόπο που θα φαινόταν αδιανόητο να πραγματωθεί οποιαδήποτε επιστημονική έρευνα και συγγραφή: στην Ακροναυπλία, από τον Ιούνιο μέχρι το Δεκέμβριο του 1942. Προορισμός του ήταν η επιμόρφωση των κρατούμενων αγωνιστών ώστε να είναι σε θέση να αντιληφθούν την ιστορική πορεία της Ελλάδας - αλλά και την ιστορική της μοίρα για την οποία και οι ίδιοι ήσαν υπεύθυνοι.

Πιστεύουμε ότι ο Ζέβγος θέτει πολύ σωστά στον Πρόλογό του το ζήτημα της χρησιμότητας της ιστορικής γνώσης. Θεωρούμε δε ότι, αν και δεν είχε κάνει ο ίδιος τις ανάλογες σπουδές, προσέγγισε, ως κομμουνιστής ηγέτης, με τη δέουσα σοβαρότητα, το πολυεπίπεδο ζήτημα της σχέσης ανάμεσα στη μαρξιστική - λενινιστική κοσμοθεωρία, την ιστορία ως επιστήμη και την ιστορία ως καθημερινή, αλλά και μακροπρόθεσμη πολιτική πρακτική. Αυτό το ζήτημα θα επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε και εμείς με τούτο το άρθρο, όσο μας το επιτρέπει ο χώρος του περιοδικού μας. Θα επιχειρήσουμε παράλληλα να εκθέσουμε τα καινούργια ζητήματα που αναδείχθηκαν, για την ελληνική ιστοριογραφία, μέσα από τη μαρξιστική της προσέγγιση και ως αποτέλεσμα της επιστημονικής και ιδεολογικής παρέμβασης του ΚΚΕ.

Ο Ιστορικός Υλισμός σε σχέση με τις άλλες ιστορικές μεθόδους
Το ΚΚΕ και η ελληνική ιστορία και ιστοριογραφία
Το χρέος του κομμουνιστή ιστορικού


Επόμενη σελίδα