Τ
ο κράτος γενικά είναι όργανο επιβολής της εξουσίας της κυρίαρχης τάξης. Το αστικό κράτος είναι όργανο επιβολής της εξουσίας της αστικής τάξης στην εργατική τάξη και τα άλλα καταπιεζόμενα στρώματα της καπιταλιστικής κοινωνίας. Το αστικό κράτος παρενέβαινε πάντα και στην οικονομία, σε μικρότερο βέβαια βαθμό από ό,τι σήμερα. Ακόμη από την εποχή της πρωταρχικής συσσώρευσης παρατηρούμε αυτήν την παρέμβαση. Πρώτα απ΄ όλα παρέμβαση στην αγορά της εργατικής δύναμης (πχ. καθορισμός ανώτατων ορίων στο μεροκάματο για πάνω από 400 χρόνια στην Αγγλία, ως το 1813 για να βοηθηθεί η συσσώρευση). Αλλες κρατικές μέθοδες πρωταρχικής συσσώρευσης αναφέρει ο Μαρξ το αποικιακό σύστημα, το σύστημα δημοσίων χρεών, το φορολογικό και προστατευτικό σύστημα.Ηδη από το στάδιο του ελεύθερου ανταγωνισμού το αστικό κράτος συνέβαλε στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και κλάδων, στη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου.
Στην περίοδο του ιμπεριαλισμού η μονοπωλιακή ολιγαρχία κάθε χώρας βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σειρά μεγάλα προβλήματα :
α) Η όξυνση του ανταγωνισμού μεταξύ των μονοπωλίων στην παγκόσμια αγορά αναδεικνύει την ανάγκη ενός ισχυρού κράτους που θα στηρίζει αποτελεσματικά την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των μονοπωλίων της χώρας του στην εξωτερική αγορά.
β) Η όξυνση των αντιθέσεων του ιμπεριαλισμού αναδεικνύει την ανάγκη ύπαρξης ενός ενιαίου κέντρου σε εθνικό επίπεδο, ώστε να ελέγχονται οι παραγωγικές δυνάμεις όλης της χώρας, με βάση τα συνολικά στρατηγικά συμφέροντα της ολιγαρχίας και όχι τα ιδιαίτερα συμφέροντα κάθε μονοπωλιακής επιχείρησης.
Ετσι, εμφανίζεται ιστορικά μια μορφή του μονοπωλιακού καπιταλισμού που τη χαρακτηρίζει η σύμφυση της δύναμης των μονοπωλίων με την ισχύ του αστικού κράτους με σκοπό τη διαφύλαξη και το δυνάμωμα του καπιταλιστικού συστήματος, την απόκτηση από το μονοπωλιακό κεφάλαιο των πιο μεγάλων κερδών, την κατάπνιξη του επαναστατικού εργατικού κινήματος. Αυτή τη σύμφυση την ονομάζουμε κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό (ΚΜΚ).
Στον ΚΜΚ η οικονομική βάση χαρακτηρίζεται από την τεράστια ανάπτυξη της κοινωνικοποίησης της παραγωγής, τη συγκέντρωση τεράστιων κεφαλαίων στα χέρια των μεγαλύτερων μονοπωλίων, πράγμα που οδηγεί σε πρωτοφανές δυνάμωμα της ισχύος τους.
Το μονοπωλιακό κεφάλαιο χρησιμοποιεί τον κρατικό μηχανισμό για τον πολλαπλασιασμό των κερδών του και την εδραίωση της κυριαρχίας του. Επεκτείνεται το δίκτυο των κρατικών μονοπωλιακών ρυθμίσεων, οι οποίες ανάλογα με τις ανάγκες μπορεί να εκφράζονται με ενίσχυση του κρατικού τομέα της οικονομίας ή την ιδιωτικοποίησή του. Βέβαια στην προσπάθεια του να εξυπηρετήσει με την πολιτική του πιο αποτελεσματικά τα συνολικά στρατηγικά συμφέροντα των μονοπωλίων, το κράτος διατηρεί μια σχετική αυτοτέλεια από κάθε ξεχωριστό ιδιωτικό μονοπώλιο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα του ρόλου του αστικού κράτους στα πλαίσια του ΚΜΚ είναι το γεγονός ότι ο κρατικός τομέας προσφέρει σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές τις πρώτες ύλες και τις υπηρεσίες του στα ιδιωτικά μονοπώλια (πχ. ρεύμα της ΔΕΗ στην ΠΕΣΙΝΕ) και αγοράζουν ακριβά τα προϊόντα των μονοπωλιακών επιχειρήσεων.
Στη εποχή που διανύουμε οι διαδικασίες σύμφυσης του κράτους με τα μονοπώλια επεκτείνονται στους τομείς της ενημέρωσης, του πολιτισμού, της παιδείας, της υγείας. Εκδηλώνονται με πιο άμεσο τρόπο και στο πολιτικό σύστημα. Αυξάνει ο επιτελικός και κατασταλτικός ρόλος του κράτους για την ιδεολογική χειραγώγηση, ενώ μειώνεται η άμεση δράση του στις παραγωγικές δραστηριότητες. Αυτό δεν σημαίνει ότι υποβαθμίζεται ο ρόλος του κράτους για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των μονοπωλίων, το αντίθετο συμβαίνει, αναβαθμίζεται.
Αυτό που έχει ιδιαίτερη πολιτική σημασία να κρατήσουμε από το συγκεκριμένο θέμα είναι το γεγονός ότι σε γενικές γραμμές η κρατική οργάνωση και η πολιτική που ακολουθεί η κάθε καπιταλιστική χώρα απορρέει απ΄ την μονοπωλιακή της διάρθρωση, την οικονομική της δύναμη, τη γενικότερη θέση της στο ιμπεριαλιστικό σύστημα.