Το εθνικό αστικό κράτος στα πλαίσια της καπιταλιστικής ευρωπαϊκής ενοποίησης

Γενικά στη σύγχρονη εποχή τα μονοπώλια αξιοποιούν το κράτος για τη σύναψη διεθνών συμφωνιών με παγκόσμια ισχύ (πχ. όροι κίνησης των κεφαλαίων, νομισματική πολιτική κλπ.). Το μονοπωλιακό κεφάλαιο επιβάλλει τους όρους αναπαραγωγής και συσσώρευσης του κεφαλαίου με τη δημιουργία ανάλογων μηχανισμών που ξεπερνούν τα εθνικά όρια.

Η επιτάχυνση της διεθνοποίησης της οικονομικής ζωής και της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου ωθεί στη δημιουργία διακρατικών ιμπεριαλιστικών συνασπισμών, οικονομικών - πολιτικών και στρατιωτικών. Οι ενώσεις αυτές και οι οργανισμοί παρουσιάζουν πολυμορφία, πχ. Διακρατικές συναντήσεις των 7, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), ΟΟΣΑ, ΝΑΤΟ, ΔΕΕ, ΕΕ, NAFTA, APEC, ΠΟΕ κλπ. Οι διαδικασίες διαμόρφωσης τους επιταχύνθηκαν και διευρύνθηκαν κάτω απ΄ την πίεση του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού μεταξύ των πιο ισχυρών ιμπεριαλιστικών κρατών (ΗΠΑ-Γερμανία-Ιαπωνία).

Με αυτές τις ενώσεις και τους οργανισμούς ούτε αλλάζει η ουσία και οι λειτουργίες του αστικού κράτους, ούτε αποδυναμώνεται. Η μετατόπιση για παράδειγμα ορισμένων λειτουργιών στους μηχανισμούς της ΕΕ, από εθνικό δηλ. σε διακρατικό επίπεδο, δεν αποδυναμώνει αλλά ενισχύει το κράτος. Εχει σημασία να δούμε πως και γιατί μετατοπίζονται ορισμένες αρμοδιότητες στα όργανα του ιμπεριαλιστικού κέντρου. Στην ΕΕ πχ. οι δασμολογικοί φραγμοί ήδη έχουν μετατοπιστεί από τα εθνικά σύνορα στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Καταργήθηκαν οι φραγμοί στην κίνηση κεφαλαίων, εργατικής δύναμης και υπηρεσιών μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ. Η κίνηση και η αξιοποίηση των επιμέρους ατομικών κεφαλαίων διέπεται ήδη από περιοριστικούς παράγοντες που θέτουν συλλογικά πλέον οι συνασπισμένες αστικές τάξεις της Ευρώπης. Ολα αυτά λοιπόν συνιστούν κρατικομονοπωλιακές ρυθμίσεις σε νέα μεγαλύτερη γεωγραφική κλίμακα, που επιβάλλονται όμως μέσω του αστικού εθνικού κράτους, το οποίο συμμετέχει στην διακρατική συμφωνία. Ανάλογα η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ ενισχύει την κατασταλτική δυνατότητα του κράτους, όπως και η Συμφωνία Σέγκεν.

Φυσικά η όποια διακρατική καπιταλιστική ένωση δε γίνεται σε ισότιμη βάση. Πραγματοποιείται γύρω από ένα ή περισσότερα καπιταλιστικά κράτη που κατέχουν ηγεμονική θέση και σε μεγάλο βαθμό ορίζουν τους όρους της Ενωσης. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση ξεχωρίζει η ηγεμονία της Γερμανίας γιατί διαθέτει μεγάλο ύψος παραγωγής και εξαγωγών, και επομένως δύναμη να επιβάλλει νομισματική, συναλλαγματική και δημοσιονομική πολιτική, σύμφωνα με το δικό της συμφέρον.

Επειδή όμως δεν ξεπερνιέται η εσωτερική συσσώρευση κεφαλαίου στα πλαίσια του αστικού κράτους, αναπτύσσονται ισχυρές ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις στο εσωτερικό κάθε διακρατικής ρύθμισης - ένωσης.

Χαρακτηριστικές είναι οι αντιθέσεις που εκδηλώνονται σήμερα στα πλαίσια της ΕΕ και αφορούν την κυριαρχία της Γερμανίας (Γερμανοβρεττανική αντιπαράθεση κλπ.), το χρονοδιάγραμμα και τους όρους της νομισματικής ένωσης, τη σχέση ΔΕΕ και ΝΑΤΟ, καθώς και γενικότερα τις σχέσεις με τις ΗΠΑ.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα έχουμε στη φάση δημιουργίας του διευρωπαϊκού δικτύου πληροφοριών όπου αναπτύχθηκε ισχυρή σύγκρουση ανάμεσα σε σχετικές γαλλικές και γερμανικές επιχειρήσεις, για τα πρότυπα που θα ακολουθούσαν στην κατασκευή του δικτύου. Και αυτό γιατί μέχρι τότε οι γερμανικές και οι γαλλικές εταιρίες κατασκεύαζαν τα προϊόντα τους με διαφορετικά πρότυπα, η εγκατάλειψη των οποίων θα συνεπάγονταν αποδυνάμωση στον έλεγχο της αντίστοιχης αγοράς.

Αλλο παράδειγμα είναι η εγκατάλειψη την περίοδο ΄92-΄93 από τη στερλίνα και τη λιρέτα του Μηχανισμού Συναλλαγματικών Ισοτιμιών, γιατί σε αντίθεση με το γερμανικό μάρκο, η συμμετοχή τους δημιουργούσε άμεσο πρόβλημα στην αγγλική και στην ιταλική εθνική οικονομία.

Τα παραπάνω έρχονται να υπογραμμίσουν ότι ενώ η τάση ενοποίησης είναι αντικειμενική, οι μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται δεν είναι δεδομένες, αναπότρεπτα τετελεσμένα γεγονότα.

Η θέση αυτή ενισχύεται αν εμβαθύνει κανείς πρώτα απ΄ όλα στο ταξικό περιεχόμενο της διεθνοποίησης της οικονομικής ζωής που είναι η βάση των διαδικασιών της καπιταλιστικής ενοποίησης. Γενικά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πίσω από τις πολυεθνικές κρύβονται ισχυρότατες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και ότι στο όνομα της διεθνοποίησης επιχειρείται ουσιαστικά η επέκταση της ισχύος ορισμένων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων σε βάρος των υπολοίπων χωρών πχ. είναι αναμφισβήτητη σήμερα η σχετική ενοποίηση της χρηματοοικονομικής αγοράς, όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σ΄ αυτή την αγορά κάποιος κυριαρχεί. Οι ΗΠΑ και σε μικρότερο βαθμό η Γερμανία καθορίζουν σήμερα τις νομισματικές ισοτιμίες.

Πέρα απ΄ αυτό, το σύνολο των εξελίξεων που προαναφέραμε επιβεβαιώνουν τις λενινιστικές θέσεις για το νόμο της ανισόμετρης ανάπτυξης, για τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες, την κριτική για τον υπεριμπεριαλισμό. Ο Λένιν τονίζει ότι οι ιμπεριαλιστικές συμμαχίες δεν αναιρούν τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, ότι αποτελούν τους δύο κρίκους της ίδιας αλυσίδας, ότι εναλλάσσονται και η μία κατάσταση προετοιμάζει την άλλη.

Η διαδικασία των ιμπεριαλιστικών ενώσεων, είναι διαδικασία αντιφατική.

Το 1915, ο Λένιν προλογίζοντας την μπροσούρα του Ν. Μπουχάριν, σημειώνει: "Δεν χωράει αμφιβολία ότι η εξέλιξη γίνεται με κατεύθυνση προς ένα ενιαίο παγκόσμιο τραστ, που καταβροχθίζει όλες χωρίς εξαίρεση τις επιχειρήσεις και όλα χωρίς εξαίρεση τα κράτη. Η εξέλιξη όμως προχωρεί προς αυτή την κατεύθυνση κάτω από τέτοιες συνθήκες, με τέτοιο ρυθμό, μέσα σε τέτοιες αντιθέσεις, συγκρούσεις και κλονισμούς - που δεν είναι καθόλου μόνο οικονομικοί, αλλά και πολιτικοί, εθνικοί κλπ.- έτσι που οπωσδήποτε πριν φτάσουν τα πράγματα σ΄ ένα παγκόσμιο τραστ, πριν την "υπεριμπεριαλιστική" παγκόσμια ένωση των εθνικών χρηματιστικών κεφαλαίων, ο ιμπεριαλισμός θα πρέπει να χρεοκοπήσει αναπόφευκτα, ο καπιταλισμός θα μετατραπεί στο αντίθετό του".

Ενα χρόνο αργότερα, το 1916, ασκώντας πολεμική στους μαρξιστές που απολυτοποιούσαν τη μια ή την άλλη τάση αυτής της αντιφατικής διαδικασίας, γράφει στο έργο του "Σχετικά με την γελοιογραφία του μαρξισμού και τον "ιμπεριαλιστικό οικονομισμό"":

"Η ιμπεριαλιστική τάση για μεγάλες αυτοκρατορίες είναι πέρα για πέρα πραγματοποιήσιμη και στην πράξη πραγματοποιείται συχνά με τη μορφή ιμπεριαλιστικής ένωσης αυτοτελών και ανεξάρτητων, με την πολιτική σημασία της λέξης, κρατών. Μια τέτια ένωση είναι δυνατή και παρατηρείται όχι μόνο με τη μορφή της οικονομικής σύμφυσης των χρηματιστικών κεφαλαίων δυο χωρών, αλλά και με τη μορφή της στρατιωτικής "συνεργασίας" σ΄ έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο".

Προηγούμενη σελίδαΕπόμενη σελίδα