ΕΝΑΣ ΟΜΗΡΟΣ
(του Γκυ Βάγγνερ)
- Το 1962, ο Μίκης Θεοδωράκης συνθέτει τη μουσική για το θεατρικό έργο του Μπρένταν Μπήαν: ‘‘Ενας Ομηρος’’. Χρησιμοποιήθηκε στην παρουσίαση του έργου την ίδια χρονιά και τέσσερα χρόνια αργότερα και έκανε μεγάλη αίσθηση.
- Το θέμα του έργου εκείνη την εποχή είναι πολύ επίκαιρο για τους Ελληνες. Πρόκειται για τον απελευθερωτικό αγώνα των Ιρλανδών ενάντια στους Βρετανούς. Η ευαίσθητη μετάφραση του Βασίλη Ρώτα τονίζει ακόμα την επίδραση του έργου. Οι Ελληνες βλέπουν σ’ αυτό την αντανάκλαση όχι μόνο του δικού τους αγώνα ενάντια στους ¶γγλους για την απελευθέρωση της χώρας το 1944, αλλά ακόμη και τον ανταγωνισμό ενάντια στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τον συμβολικό του χαρακτήρα γίνεται η συγκεκριμενοποίηση αυτού που ο Θεοδωράκης αναφερόμενος στον Σεφέρη, ονόμασε ‘’Μυθολογία’’. Το σύνολο των ιστορικών ή σύγχρονων γεγονότων μέσα στα οποία όλοι αναγνωρίζουν τον εαυτό τους:
- ‘’Να γιατί αυτή η νέα Ιρλανδέζικη μυθολογία, πάνω στην οποία στηρίζεται ο ‘’Ομηρος’’ μου φαίνεται πολύ κοντινή στη δική μας νεο-ελληνική μυθολογία.
Τα ερωτήματα για το Θεό, την ύπαρξη, την μοναξιά, τον έρωτα, το μίσος, κρατούν την κύρια σημασία τους μέσα στον αγώνα του ανθρώπου για τη ζωή και την ελευθερία και αυτό αφορά τόσο την Βόρειο Ιρλανδία όσο και την Ελλάδα’’ σημειώνει ο Θεοδωράκης το 1994 στο πρόγραμμα της περιοδίας ‘’Μουσική χωρίς σύνορα’’.
‘’Η σχέση των ατόμων μεταξύ τους τείνει - μπορούμε να πούμε μέχρι την ασφυξία- μέσα στο πλαίσιο των σχέσεων που διέπουν τις κοινωνικές ομάδες. Τα μεταφυσικά προβλήματα (....) δεν παύουν βέβαια να τοποθετούνται με όλη τους την οξύτητα, όμως δεν συζητιούνται πιά μέσα στα σαλόνια και τους κοσμικούς κύκλους, δεν περιορίζονται στην ιψενική σχέση της συζύγου του σύζυγου και του εραστή ή σε ψυχαναλυτικές πραγματικότητες. Από εδώ και στο εξής αποτελούν μέρος των πλατειών και γενικών ερωτημάτων που θέτουν οι άνθρωποι που αγωνίζονται για τη ζωή και την ελευθερία τους’’. (Κουλτούρα και πολιτικές διαστάσεις’’, σελ 312).
Ο Θεοδωράκης βλέπει την ενότητα που μπορεί να δημιουργήσει έτσι σαν μία ενότητα ανάμεσα στον ποιητικό λόγο και τη μουσική πάνω στη βάση μουσικών αποθεμάτων που ανήκουν στο λαό. Ετσι πετυχαίνει να δώσει στο κάθε τραγούδι την συνοχή του και να του απονείμει μία ενότητα και μία ιδιαιτερότητα εσωτερική, όμως συγχρόνως να το κάνει με τέτοιο τρόπο ώστε όλα να αποκτούν μία συνάφεια ήδη από τον κοινό τους χαρακτήρα.
- Για πρώτη φορά επίσης ο συνθέτης στηρίζεται πάνω στο μουσικό φόντο ενός άλλου έθνους, του Ιρλανδικού, και ωστόσο αυτά τα λαικά τραγούδια είναι συγχρόνως γνήσια Ελληνικά. Συνιστούν μια εξέλιξη στο εσωτερικό του δράματος που οδηγείται στο θριαμβευτικό ‘’Η Λαμπρή’’. Το τραγούδι - κλειδί του κύκλου ‘’Το Γελαστό Παιδί’’ γίνεται αμέσως ‘’hit’’, που η νεολαία οικειοποιείται σαν τραγούδι ενάντια στην ανάμιξη ξένων δυνάμεων στην Ελλάδα. Θα θριαμβεύσει διεθνώς το 1969 ως κύριο θέμα της κινηματογραφικής ταινίας ‘’Ζ’’ του Κώστα Γαβρά.
Η κυβέρνηση Καραμανλή, όχι μόνο απαγορεύει το τραγούδι να μεταδίδεται από το ραδιόφωνο, αλλά αντιτίθεται στο να περιληφθεί στην παραγωγή δίσκου του κύκλου με την Μαρία Φαραντούρη. Στη συνέχεια, ο συνθέτης ηχογραφεί όλα τα τραγούδια και τα τραγουδά ο ίδιος. Αυτή η ηχογράφηση - πολύτιμμο και περιζήτητο προιόν - κυκλοφορεί παράνομα στήν Ελλάδα, γεγονός που αποτελεί για τον Θεοδωράκη ακόμη μιά απόδειξη ότι η μουσική του ενώνει το λαό πίσω του, και αυτό είναι το ίδιο σημαντικό γι’αυτόν όσο και η επιθυμία για ενότητα είναι μία σταθερή μέσα στη δημιουργική του πορεία. Πάντα προσπαθεί - τόσο στο μουσικό όσο και στο πολιτικό πλάνο - να καταλύσει ότι χωρίζει τους Ελληνες και να προβάλει ότι τους ενώνει και τους κάνει να συνειδητοποιούν την πολιτιστική και κοινωνικοπολιτική τους ταυτότητα. Θέλει να μετατρέψει την κληρονομιά του εμφύλιου πολέμου σε μία ζώσα Ελληνικότητα.
Ομως πρόκειται ήδη για μία κακιά μοίρα. Όσο ο Θεοδωράκης αναζητά και διεκδικεί αυτήν την ενότητα, τόσο αυτή βρίσκεται σε κίνδυνο και τόσο ο ίδιος βρίσκεται στο κέντρο αντιπαραθέσεων που διχάζουν τους Ελληνες.-
|