ΑΥΤΟΔΥΤΕΣ: ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ  ΣΤΙΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

Η αλλαγή των συνηθειών δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση. Ειδικά στις Πυροσβεστικές Υπηρεσίες, τις περισσότερες φορές παρουσιάζει ακόμα μεγαλύτερη δυσκολία. Άλλωστε, δεν είναι εύκολο να αλλάξουμε μια τακτική ή ένα εργαλείο που για χρόνια έχουμε συνηθίσει να χρησιμοποιούμε, με δεδομένη την αξιοπιστία και αποτελεσματικότητά του. Όμως, υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις στις οποίες ο παραδοσιακός τρόπος δράσης δεν είναι πάντα ο καλύτερος.
Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών, η αυτοματοποίηση και, γενικότερα, η άνοδος του επιπέδου ζωής δημιουργούν καινούργια δεδομένα και απαιτούν νέες προσαρμογές. Ένα από αυτά είναι και η αντιμετώπιση ατυχημάτων στο νερό. Ήδη, πολλές Πυροσβεστικές Υπηρεσίες έχουν αντιληφθεί αυτή την ανάγκη και προβαίνουν, η μία μετά την άλλη, στην ίδρυση ειδικών ομάδων κατάσβεσης και διάσωσης μέσα από το υγρό στοιχείο.
Το Ελληνικό Πυροσβεστικό Σώμα, ακολουθώντας το παράδειγμά τους, έχει ιδρύσει μέχρι σήμερα δύο τέτοιες ομάδες, την ΟΥΔ 1 και την ΟΥΔ 2, που, ως γνωστόν, ανήκουν στην 1η ΕΜΑΚ και 2η ΕΜΑΚ αντίστοιχα. Παρόλο που και οι δύο ομάδες έχουν να επιδείξουν ένα αξιόλογο έργο, εντούτοις δεν έχουν καταφέρει να οργανωθούν και να εξοπλιστούν στο βαθμό που τα μέλη τους επιθυμούν, αλλά και οι ανάγκες επιβάλλουν. Οι λόγοι είναι πολλοί, με κυριότερο αυτόν της έλλειψης πόρων.

Για να είναι επιτυχημένη μια ομάδα, δε θα πρέπει μόνο να είναι άρτια οργανωμένη και εξοπλισμένη με τα απαραίτητα μέσα, αλλά και να εκπαιδεύεται συνεχώς με βάση τα νέα δεδομένα που δημιουργεί η τεχνολογική ανάπτυξη.
Στις ΗΠΑ και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχουν σήμερα άριστα εκπαιδευμένες και ειδικά εξοπλισμένες ομάδες δυτών. Αποστολή τους είναι η διάσωση και η αντιμετώπιση συμβάντων σε εξαιρετικά σπάνιες καταστάσεις, λ.χ. η κατάδυση σε μολυσμένα νερά, πλημμυρισμένα κανάλια ή αγωγούς, η κατάσβεση πυρκαγιών σε προβλήτες κ. ά.
Η άμεση επέμβαση είναι ο κύριος στόχος τέτοιων ομάδων διάσωσης, γιατί ο χρόνος επέμβασης, σε συνδυασμό με τα επιλεγμένα σχέδια δράσης και τον κατάλληλο συντονισμό, αποτελεί το βασικό παράγοντα για την επιτυχία μιας διάσωσης. Άλλωστε, ο μέγιστος χρόνος που τα περισσότερα θύματα μπορούν να παραμείνουν ζωντανά κάτω από το νερό είναι γύρω στα τέσσερα λεπτά, με εξαίρεση τα θύματα που παγιδεύονται σε χώρους με εγκλωβισμένο αέρα.
Όμως, μια καινούργια θεωρία, που προέρχεται από τον κ. Nimerof, γιατρό του Λιμενικού Σώματος των ΗΠΑ, ανατρέπει αυτό τον ισχυρισμό, αναγκάζοντας όλους τους φορείς που δραστηριοποιούνται στα θέματα πολιτικής προστασίας να επανεξετάσουν τη στάση τους. Σύμφωνα, λοιπόν, με τη θεωρία αυτή, ένα πνιγμένο άτομο δεν είναι απαραίτητα νεκρό, ακόμα και αν δείχνει έτσι. Παρά το ότι η πλειοψηφία της ιατρικής κοινότητας δεν έχει υιοθετήσει ακόμα αυτή την ιδέα, προς έκπληξη όλων έχουν συμφωνήσει μ’ αυτή την άποψη πολλές υπηρεσίες εκτάκτου ανάγκης. Πάνω σ’ αυτήν τη βάση εξηγούν και το ότι άτομα φαινομενικά νεκρά «ανέκαμψαν» μετά από παραμονή 20 και 30 λεπτών κάτω από το νερό. Η θεωρία σα «βόμβα» τάραξε «τα λιμνάζοντα νερά» των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών, οι οποίες άρχισαν να εκτιμούν τα καινούργια δεδομένα προχωρώντας, παράλληλα, στην ίδρυση ειδικών ομάδων υποβρυχίων διασώσεων. Εκτός από το έργο της διάσωσης, οι ειδικές αυτές ομάδες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την κατάσβεση πυρκαγιών μέσα από το νερό. Ίσως ακούγεται απίστευτο, όμως είναι πραγματικότητα. Η πρώτη Πυροσβεστική Υπηρεσία που αξιοποίησε τους δύτες της και στην καταστολή πυρκαγιών είναι αυτή του Los Angeles. Η ειδική αυτή ομάδα κατάσβεσης σήμερα διαθέτει 18 αυτοδύτες και τρία πυροσβεστικά πλοιάρια. Οι αυτοδύτες χρησιμοποιούνται για την προσβολή της πυρκαγιάς από σημεία όπου η προσέγγιση πλοιαρίων ή άλλων μέσων είναι αδύνατη, π.χ αποβάθρες. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω ειδικών αυλών που τοποθετούνται πάνω σε σχεδίες. Στα μικρής έκτασης συμβάντα, η έξοδος αποτελείται από ένα πλοιάριο πάνω στο οποίο επιβαίνουν δύο αυτοδύτες, ενώ σε περίπτωση μεγαλύτερων μπορεί να λάβει μέρος η συνολική δύναμή τους.  
Οι ειδικοί αυλοί είναι τοποθετημένοι πάνω σε σχεδίες, ώστε να μπορούν να επιπλέουν. Η επικοινωνία με το σκάφος εξασφαλίζεται από φορητό ασύρματο μέσα σε ειδικό αδιάβροχο κάλυμμα.
Για να μπορεί να αντεπεξέλθει στα καθήκοντά της μια τέτοια ομάδα, πρέπει να ασκείται συνεχώς. Η εκπαίδευση θα πρέπει να γίνεται σε περιβάλλον και συνθήκες όμοιες με εκείνες που τα μέλη της θα κληθούν να αντιμετωπίσουν. Η καλή προετοιμασία, η καθημερινή άσκηση και η άριστη υδροβιότητα είναι οι βασικές παράμετροι για την επιτυχία αυτών των ομάδων, και αυτό γιατί οι αυτοδύτες μέσα στο νερό αντιμετωπίζουν τελείως διαφορετικές συνθήκες απ’ ό,τι στη ξηρά. Άλλωστε, ο άνθρωπος στο νερό και ειδικά στο βυθό δεν είναι παρά ένας παρείσακτος και ανεπιθύμητος ξένος. Κατά συνέπεια, για να εκμηδενιστούν οι όποιοι κίνδυνοι χρειάζεται άρτια θεωρητική και πρακτική κατάρτιση. Ο καλός αυτοδύτης - διασώστης δεν κινδυνεύει, όπως δεν κινδυνεύει ο καλός οδηγός, όταν τρέχει με κανονική ταχύτητα.
Μετά τη βασική εκπαίδευση, το δεύτερο σημαντικό στοιχείο για έναν έμπειρο αυτοδύτη είναι η συνεχής βελτίωση της φυσικής κατάστασης, η οποία του εξασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό και την προσωπική του ασφάλεια. Γι’ αυτό οι ομάδες υποβρυχίων διασώσεων θα πρέπει τουλάχιστον μια φορά το μήνα να εκπαιδεύονται στην κατάδυση, επαναλαμβάνοντας τις βασικότερες διαδικασίες. Επίσης, μια φορά το χρόνο θα πρέπει να δίνεται η ευκαιρία στα μέλη των ομάδων να ενημερώνονται για τις νέες τεχνικές του χώρου και, παράλληλα, να ελέγχεται η καταδυτική τους ικανότητα. Κάθε Υπηρεσία που διαθέτει τέτοιες ομάδες πρέπει, αξιολογώντας την περιοχή ευθύνης της, να προετοιμάζει συνθήκες εκπαίδευσης ανάλογες με εκείνες που τα μέλη τους θα κληθούν να αντιμετωπίσουν.  
Πρακτική εξάσκηση αυτοδυτών στην τεχνική έρευνας και ανάκτησης με χρήση ειδικά σχεδιασμένων κούκλων.
Όσον αφορά στον τρόπο ενέργειας, δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη φόρμουλα, αλλά η οποιαδήποτε απόφαση θα πρέπει να βασίζεται στην εκτίμηση των πραγματικών συνθηκών. Πολλές φορές, μάλιστα, η κατάδυση μπορεί να μην είναι απαραίτητη, και βέβαια στην περίπτωση που υπάρχει αμφιβολία για την ασφάλεια της ομάδας.
Ο επικεφαλής τέτοιων ομάδων κατά τη διάρκεια μιας επιχείρησης θα πρέπει να έχει πάντα υπόψη την ασφάλεια των μελών του. Κοντολογίς, η επιτυχία μιας διάσωσης προϋποθέτει πρώτα την ασφάλεια του δύτη και μετά την επιλογή του τρόπου επέμβασης. Ένα λάθος μπορεί να αποβεί μοιραίο.
Γενικά, οι διασώσεις ατόμων από το νερό παρουσιάζουν μεγάλη δυσκολία.
Ένα κλασικό παράδειγμα είναι η διάσωση ατόμων μέσα από βυθισμένα αυτοκίνητα. Τις περισσότερες φορές, όταν οι πυροσβέστες φτάνουν στον τόπο του συμβάντος είναι ήδη αργά. Μοναδική προϋπόθεση για να προλάβουν επιζώντες είναι να ενεργήσουν άμεσα, στα πρώτα λεπτά.
Αποκαλυπτική είναι μια έρευνα του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, η οποία, μεταξύ άλλων, απορρίπτει τον ισχυρισμό ότι δήθεν σε ένα βυθισμένο αυτοκίνητο σχηματίζονται θύλακες αέρα που επιτρέπουν στα παγιδευμένα άτομα να αναπνέουν για κάποιο χρονικό διάστημα. Οι ερευνητές αποκάλυψαν ότι, από τη στιγμή που ένα αυτοκίνητο βρεθεί στο νερό, θα βυθιστεί με το μπροστινό του μέρος. Αν και οι επιβάτες έχουν τη δυνατότητα να διαφύγουν στο χρόνο που το αυτοκίνητο βρίσκεται ακόμα στην επιφάνεια, συνήθως δεν το κάνουν λόγω του πανικού. Στη συνέχεια, σε ελάχιστο χρόνο το όχημα κατακλύζεται από το νερό που εισέρχεται μέσω των αεραγωγών και σιγά - σιγά βουλιάζει. Από το σημείο αυτό και μετά οι πόρτες δεν ανοίγουν, και η μόνη δυνατότητα που απομένει στους παγιδευμένους είναι να κατεβάσουν τα παράθυρα και να διαφύγουν είτε μέσω αυτών είτε από τις πόρτες, αφού με την είσοδο του νερού οι πιέσεις εξισώνονται.
Κοντολογίς, οι ομάδες υποβρυχίων διασώσεων μπορούν να προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης μέσα στο υγρό στοιχείο. Ειδικά σε περιστατικά όπου κινδυνεύει η ανθρώπινη ζωή, η βοήθειά τους μπορεί να είναι καθοριστική.
Κανένας δε μπορεί να προεξοφλήσει, λ.χ., ότι σε περιπτώσεις παρόμοιες με εκείνη του πλοίου Δύστος δε μπορεί να υπάρξουν επιζώντες, αν επιχειρηθεί διάσωση τις πρώτες ώρες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ατύχημα που συνέβη στο λιμάνι Τάμπα των ΗΠΑ, το 1980. Ένα σκάφος της ακτοφυλακής με πλήρωμα 50 ατόμων συγκρούστηκε με ένα πετρελαιοφόρο την ώρα που αυτό έμπαινε στο λιμάνι. Η σύγκρουση προκάλεσε ρήγμα στη μια πλευρά του πρώτου σκάφους, με αποτέλεσμα να βυθιστεί. Αμέσως κλήθηκε η Ομάδα Υποβρυχίων Διασώσεων (Ο.Υ.Δ) του St. Petersbourg, η οποία έφτασε σε ελάχιστο χρόνο στον τόπο του ναυαγίου. Να πώς περιέγραψε ο επικεφαλής της ομάδας τις πρώτες εικόνες: « Το μόνο που μπορούσαμε να δούμε ήταν τα αφρίζοντα νερά που δημιουργούνταν από τον εγκλωβισμένο αέρα που υπήρχε στο σκάφος και ο οποίος ανέβαινε στην επιφάνεια της θάλασσας».
Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, υπήρχαν μεγάλες πιθανότητες για επιζώντες και γι’ αυτό η ομάδα καταδύθηκε αμέσως, παρά τις δυσμενείς συνθήκες που επικρατούσαν, Τελικά, μετά από συνεχείς καταδύσεις στις οποίες είχαν να αντιμετωπίσουν τα ισχυρά θαλάσσια ρεύματα, το παγωμένο νερό και τη χαμηλή ορατότητα, κατάφεραν να απεγκλωβίσουν 27 άνδρες. Οι υπόλοιποι, δυστυχώς, βρίσκονταν σε χώρους που κατακλύστηκαν αμέσως από νερά και πνίγηκαν. Πάντως, σήμερα 27 άνθρωποι ζουν χάρη στην Ο.Υ.Δ του St. Petersbourg. Πιστεύουμε ότι οι ομάδες των αυτοδυτών γίνονται καθημερινά όλο και πιο απαραίτητες για τις Πυροσβεστικές Υπηρεσίες, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές πλευρές της τεχνολογικής εξέλιξης.
Το Ελληνικό Πυροσβεστικό Σώμα, ως κατεξοχήν φορέας πολιτικής προστασίας, θα πρέπει να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τις ήδη υπάρχουσες ομάδες και, αν χρειαστεί, να προβεί στη δημιουργία και άλλων, στις περιοχές της χώρας που παρουσιάζουν μεγάλη επικινδυνότητα. Η Ελλάδα, άλλωστε, είναι μια νησιωτική χώρα με ακτές χιλιάδων χιλιομέτρων και εύλογα εμφανίζει μεγάλο αριθμό ατυχημάτων.

Βιβλιογραφία
1. Πυρ. Επιθεώρηση τεύχος 47  «Η Ομάδα Υποβρυχίων Διασώσεων & Περιβαλλοντικής Προστασίας».
2. FIREHOUSE Ιούνιος 1991 «FIREFIGHTING SCUBA DIVERS».
3. FIREHOUSE ιούνιος 1992 «USING WATER RESCUE TECHNOLOGY».
4. FIREHOUSE Οκτ. 1996 «MARINE RESCUE IS THEIR SPECIALITY».
5. «Υποβρύχιος Άνθρωπος» Βιβλίο του Μ.Ε. Παπαγρηγοράκη.

Καπάκης Ιωάννης
Υπ/γός
Λιάκος Νικόλαος
Εθελ. Πυροσβέστης
Επιστροφή στα περιεχόμενα....
Επιστροφή στην κεντρική σελίδα....