WIEM: WIELKA INTERNETOWA ENCYKLOPEDIA MULTIMEDIALNA

FOGRA

Kup Encyklopedie Multimedialna na CD


Reklamuj sie u nas!

ZAREJESTRUJ SIĘ
Co miesiąc każdy zarejestrowany użytkownik WIEM, ma szansę wygrać Encyklopedię Multimedialną na CD!

TWOJE UWAGI
Wyślij nam propozycje i uwagi dotyczące treści WIEM. Zauważone błędy w działaniu stron i uwagi techniczne przekaż naszemu administratorowi.

KONKURS WIEM
Poznaj zwycięzcę ostatniej edycji konkursu WIEM dla zarejestrowanych użytkowników. Może jesteś nim właśnie Ty?

WYRÓŻNIENIA
Zobacz jakie nagrody i wyróżnienia otrzymała do tej pory witryna encyklopedii.

JAK DZIAŁA WIEM
Już niedługo będziesz mógł przeczytać, z jakich technologii korzystamy tworząc encyklopedię.



       <<              >>        LOSUJ    INDEKS      SZUKAJ      START      POMOC   
Architektura, Archeologia, Historia powszechna
    

Piramida
Afryka; Ameryka Południowa, Egipt, Meksyk, Peru

Informacje ogólne

Piramida (z języka greckiego pyramis - "ostrosłup"),

Piramidy w Egipcie

W starożytnym Egipcie monumentalny grobowiec w kształcie ostrosłupa, zwany "mer". Forma grobu królewskiego w czasach Starego i Średniego Państwa (III-XVII dynastia). Małe piramidy w czasach Nowego Państwa były grobami prywatnymi niższych warstw społecznych (Teby Zachodnie - Deir el-Medina, Abydos, Aniba w Nubii).

Forma piramidy odrodziła się w Sudanie, gdzie w VIII-VII w. p.n.e. władcy z dynastii nubijskiej (XXV dynastia w Egipcie) budowali nekropole w okolicach el-Kurru i Nuri. Piramidy wznosili również władcy meroiccy (Meroe, Napata). Forma piramidy pojawia się sporadycznie w rzymskiej architekturze grobowej (piramida Cestiusza w Rzymie).

zdjęciePiramida w Sakkarze

Za najstarszą piramidę uznaje się grobowiec króla DżeseraSakkarze (XXVII w. p.n.e.), który powstał przez powiększenie i rozbudowanie mastaby. Kolejną fazą rozwoju piramid są grobowce króla Snofru (IV dynastia, 2613-2494 p.n.e.) z Dahszur (m.in.: piramida łamana o wysokości 101 m i zmienionym kącie nachylenia ścian, początkowo pod kątem 54°, a od wysokości 49 m - 43°; piramida regularna o kształcie ostrosłupa).

zdjęciePiramida Łamana w Dahszur

zdjęciePiramidy Mykerionsa, Chefrena i Cheopsa w Gizie

Właściwy kąt nachylenia (około 51°) ustala się za panowania IV dynastii. Wtedy powstały najsłynniejsze i największe piramidy w Gizie (piramida Cheopsa o wysokość pierwotnej 146,58 m (dziś 137 m), długości boku podstawy 230,30 m (dziś 227 m) oraz nachyleniu 51°50', piramida Chefrena - wysokość 143,5 m, długość boku podstawy 215,5 m i kąt nachylenia 53°10' , piramida Mykerinosa - wysokość 67 m, podstawa 108 m, nachylenie 51°). Towarzyszą im budowle kultowe (świątynia grobowa dolna i górna, rampa lub aleja procesjonalna, mur, piramidki satelitarne).

zdjęciePiramida Chefrena w Gizie

Piramidy wznoszono na planie kwadratu i orientowano wg stron świata. W Starym Państwie piramidy budowano z kamienia (rdzeń z gorszego gatunku kamienia, lico z gładzonego białego wapienia z Tura lub - częściowo - z granitu z Asuanu). Granitem wykładano komory grobowe. Początkowo ściany nie były zdobione. Od czasów V dynastii umieszczano wewnątrz rytualne teksty, tzw. Teksty Piramid (piramida Unisa w Sakkarze).

Piramidy królów V i VI dynastii miały mniejsze rozmiary (Abusir). W okresie Średniego Państwa piramidy pełniły nadal rolę grobowców królewskich, lecz były wykonywane z mniejszym nakładem kosztów (rdzeń wypełniony piaskiem, cegłą i gruzem kamiennym, lico z gładzonego wapienia). Komora grobowa wykonywana była z kwarcytu.

Piramidy powstawały w okolicach Memfis, lecz później budowano je w oazie Fajum (okolice nie zidentyfikowanej stolicy Icz-Tawi). Techniczna strona budowy piramid wywoływała od starożytności wiele sporów. Wg Herodota Cheops budował swą piramidę przez 30 lat przy udziale 100 tys. robotników. Dziś uważa się te liczby za przesadzone.

Piramidy budowali egipscy chłopi w czasie, gdy ich pola pokrywały wody wezbranego Nilu. Transport kamieni i wykorzystanie specjalnych ramp ułatwiały budowę. Dziś archeologowie inaczej wyliczają ilość robotników biorących czynny udział w budowie piramid (jest to niewielki procent liczby podanej przez Herodota). Nie byli to również niewolnicy pędzeni do pracy przy pomocy batów, gdyż w Egipcie nigdy nie było takiej liczby niewolników.

Praca egipskich chłopów przy budowie piramid przypominała uczestnictwo średniowiecznych i współczesnych wiernych w budowie kościołów. Piramidy miała za zadanie wieczne przechowanie w stanie nienaruszonym boskiego ciała władcy, przez co zapewniały mu nieśmiertelność. Po złożeniu mumii w komorze grobowej wejścia do piramid były zamurowywane i starannie maskowane. Zabiegi te jednak nie uchroniły mumii władców przed profanacją i obrabowaniem z precjozów jeszcze w okresie starożytności (Pierwszy Okres Przejściowy).

Piramidy w Ameryce Południowej i Środkowej

zdjęciePiramida Słońca w Teotihuacán

W prekolumbijskich kulturach Meksyku i Peru była to wysoka, schodkowa podbudowa świątyni. Niekiedy w takiej piramidzie mieściła się komora grobowa (Palenqué). Piramidy najczęściej wznoszono z cegły i licowano kamieniem. Na szczytowej platformie znajdowała się właściwa świątynia, do której wiodły strome, monumentalne schody (z jednej lub wielu stron). Najstarsze piramidy amerykańskie budowane były na planie koła (Cuicuilco).

zdjęciePiramida Wnęk

Do największych piramid amerykańskich zaliczyć należy piramidy w Teotihuacán (Piramida Słońca - 207 x 215, wysokość 65 m i Piramida Księżyca - 150 x 120 m, wysokość 43 m). Piramidy zbudowane przez Totonaków posiadają bogatą dekorację rzeźbiarską (El Tajín). Piramidy Azteków mają mniej ozdób i są strome.

zdjęcieEl Castillo w Chichén Itzá

W kulturach Ameryki Południowej wznoszono wysokie budowle z niewypalanej cegły (adobe) o kształtach piramidy (np. Piramida Słońca i Piramida Księżyca w Moche).

Zobacz również:
Egiptu starożytnego sztukaPrekolumbijska sztuka


       <<              >>        LOSUJ    INDEKS      SZUKAJ      START      POMOC   

© 1998 Fogra Oficyna Wydawnicza, Krakow. Opracowanie i administracja serwisu Chaos Works Studio webLAB. Uwagi techniczne: webmaster@fogra.com.pl