Mija pięć lat od chwili odzyskania przez Polskę wolności i niepodległości. Upadek komunizmu był jednak nie tylko wyzwoleniem. Był też ogromnym wstrząsem dla ludzi, gospodarki i państwa. Postawił kraje i społeczeństwa dawnego wschodniego bloku wobec konieczności całkowitej przebudowy instytucji politycznych, prawa, reguł gospodarczych, sposobów życia. Nowe szanse zjawiły się wraz z nowymi, bardzo trudnymi problemami, jako dwie strony wielkiego wyzwania.
Kierowanie pierwszym, najtrudniejszym etapem reform przypadło siłom wywodzącym się z ruchu "Solidarności" lat osiemdziesiątych. Przejęły one kraj z obcą armią w granicach, z prawem i instytucjami, właściwymi dyktaturze jednej partii, z cenzurą i licznymi ograniczeniami praw obywatelskich. Przejęły gospodarkę mało wydajną, przestarzałą, oderwaną od wymagań konkurencji, z ogromnym długiem zagranicznym, z hiperinflacją i kolejkami. Plagi komunizmu usunięto, pod wieloma względami nasze życie stało się lepsze. Jednak w miejsce starych lęków i trudności pojawiły się inne. Nowe prawo i instytucje demokracji są ciągle mało sprawne, niestabilne, nie dają obywatelom pełnego poczucia bezpieczeństwa. Panuje wolność, ale szeroka jest jeszcze sfera ubóstwa.
Te trudności możemy przezwyciężyć.
Spośród wszystkich krajów wychodzących z dziesięcioleci socjalizmu, Polska startując w niezwykle trudnej sytuacji, najwcześniej i najszybciej zaczęła się gospodarczo rozwijać. Dzięki reformom ostatnich lat weszliśmy na drogę demokracji i rozwoju gospodarczego - jedyną, która stwarza szansę na poprawę warunków życia wszystkich obywateli.
Decyzja o powołaniu UNII WOLNOŚCI wynika z przekonania, że odbudowa państwa wymaga zjednoczenia się tych wszystkich, którzy podobnie rozumieją i przedstawiają swoje cele polityczne. Polska potrzebuje silnej partii środka. Tylko taka partia będzie zdolna przeciwstawić się groźbie zaprzepaszczenia reform przeprowadzanych od pięciu lat wysiłkiem całego społeczeństwa.
Celem powołania UNII WOLNOŚCI, a także ruchu społecznego z nią związanego jest stworzenie silnej alternatywy wobec ugrupowań hołdujących scentralizowanej wizji państwa, upartyjnionej polityce kadrowej oraz administracyjnemu zarządzaniu gospodarką. Takiej koncepcji życia zbiorowego Polaków trzeba się przeciwstawić, gdyż nie tworzy ona dynamicznej perspektywy rozwoju kraju i - w konsekwencji - poprawy warunków życia ludzi.
Ugrupowanie, które stworzyliśmy przyjmuje za podstawową wartość w życiu społecznym wolność człowieka, opierającą się na godności osoby ludzkiej. Wolność jest dla nas dobrem niepodzielnym i niezbywalnym. Szczególne znaczenie przyznajemy ochronie swobody jednostki i praw mniejszości, w myśl naczelnej zasady przestrzegania równości praw wszystkich obywateli.
Wolność ludzi powinna być realizowana w ramach demokratycznego państwa prawa. Oznacza to potrzebę respektowania zasad życia zbiorowego, określonego przez demokratycznie wyłonione władze. Odrzucamy każdy przejaw totalitaryzmu jako prowadzący do zniewolenia jednostki i społeczeństw. Człowiek bowiem ma szanse na rozwój tak duchowy jak i materialny, gdy państwo, jako dobro wspólne służy i pomaga, a nie panuje i zniewala. Naszym zadaniem jest odrodzenie umiejętności zbiorowego działania dla wspólnego dobra. Pragniemy Polski ludzi wolnych, a zarazem odpowiedzialnych.
Chcemy sprawnego państwa, które nie krępuje wolności ludzi i rozwoju gospodarczego, skupiając się na tych fundamentalnych problemach, których nie są w stanie lepiej rozwiązywać sami ludzie, przedsiębiorstwa, lokalne wspólnoty i dobrowolne stowarzyszenia. Tak rozumiana zasada pomocniczości stanowi jedną z podstaw naszej wizji państwa. Obejmuje ona rosnącą rolę lokalnych samorządów, które powinny w coraz większym stopniu przejmować odpowiedzialność za swoją "małą ojczyznę".
Wielką rolę przywiązujemy do poszanowania i kultywowania tradycji narodowej. Tylko naród posiadający historyczną pamięć jest zdolny do zachowania własnej tożsamości. Wśród licznych nurtów narodowej historii szczególnie bliskie są nam tradycje niepodległościowe, walk o narodowe wyzwolenie, podejmowany przez pokolenia trud pracy organicznej, a także najbliższy okres polskiej historii związanej z wysiłkiem budowania demokracji, poszanowania godności osoby ludzkiej oraz pełni praw obywatelskich.
Opowiadamy się za Polską otwartą na inne kultury i tradycje oraz na współpracę z zagranicą a w szczególności z Polakami tam mieszkającymi.
Jesteśmy partią dialogu, ale też partią zasad i zdecydowanej obrony wartości, którymi kierujemy się w działalności publicznej i którym chcemy służyć.
Niepodległe państwo polskie o republikańskim ustroju i demokratycznych rządach uważamy za wartość nadrzędną i dobro wspólne wszystkich obywateli.
Opowiadamy się za klasycznym i sprawdzonym podziałem władz - na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, z zachowaniem ich rozdziału, równowagi oraz współpracy. Nie można organizować demokratycznego państwa w warunkach ciągłych konfliktów, napięć i niedookreślonych kompetencji poszczególnych organów władzy. Konieczna jest reforma administracji publicznej, stworzenie kompetentnej i apolitycznej państwowej służby cywilnej, w której będą obowiązywać zasady etyki zawodowej.
Jesteśmy za neutralnością światopoglądową państwa. Nie oznacza to rezygnacji z uznawanego systemu wartości podstawowych. Respektujemy zasadę rozdziału Kościołów i państwa, przez co rozumiemy autonomię i niezależność tych instytucji oraz ich współdziałanie w sprawach żywotnych dla kraju i ludzi.
Wyrażamy przywiązanie do idei społeczeństwa obywatelskiego, która poszerza pole niezależnych inicjatyw oraz samorządnej organizacji życia państwowego i społecznego. Stworzenie silnych struktur samorządowych w naturalny sposób sprzyjać będzie umocnieniu demokratycznego państwa, którego polityka winna także uwzględniać tradycje i specyfikę regionalną. Państwo bierze też odpowiedzialność za wyrównanie szans rozwojowych poszczególnych regionów.
Związki zawodowe, dla których widzimy trwałe miejsce w życiu społecznym i gospodarczym kraju, nie powinny rościć sobie pretensji do decydowania o sprawach, które znajdują się w kompetencji konstytucyjnych organów władzy.
UNIA WOLNOŚCI jest partią demokratycznych gwarancji bezwzględnego przestrzegania prawa oraz respektowania równowagi i podziału władz.
Jednym z jej zadań jest zbudowanie silnej politycznej reprezentacji dla tych, którzy nie chcą, aby wolność ludzi ograniczana była przez wszechobecne państwo.
Jesteśmy przekonani, że tylko wolna i konkurencyjna gospodarka rynkowa, oparta na własności prywatnej, wyposażona w mocny i wymienialny pieniądz, ustalane przez rynek ceny, otwarta na świat jest podstawą trwałego i szybkiego rozwoju gospodarczego oraz podniesienia warunków życia społeczeństwa.
Zbudujemy gospodarkę, w której krótkowzroczne presje nie niszczą szans na inwestycje i wzrost gospodarczy.
Podział nie ma prymatu przed rozwojem a dyscyplina finansowa obowiązuje nie tylko gospodarstwa domowe, ale także poszczególne przedsiębiorstwa i całe państwo. Ciągle aktualna jest walka z inflacją. Gospodarka szybkiego rozwoju jest możliwa tylko wtedy, gdy państwo tworzy i egzekwuje jednolite prawo respektujące wolność gospodarczą i stabilność warunków działania dla ludzi w gospodarce, a nie angażuje się w ich różnicowanie, zależnie od politycznych nacisków i taktycznych interesów. Rzeczą państwa jest stworzenie bodźców systemowych do inwestowania i napływu kapitału zagranicznego oraz inicjowanie programów rozwoju infrastruktury transportowej, łącznościowej i energetycznej.
Wyzwania stojące przed polską gospodarką wymagają zwielokrotnionego wysiłku intelektualnego, nowego podejścia do obowiązków pracowniczych, zdolności do ryzyka, umiejętności posługiwania się' nowoczesnymi instytucjami, które tworzą podstawę wolnego rynku.
Ważnym zadaniem jest dalsza prywatyzacja gospodarki jako sposób na poprawienie jej efektywności oraz pozbawienie państwa dominacji nad obywatelami. Opowiadamy się za możliwie powszechną prywatyzacją, ożywiającą rynki kapitałowe, a nie prywatyzacją powiększającą przywileje pracownicze czy rolnicze.
Szacunek dla prawa i własności nakazuje jak najszybsze przeprowadzenie reprywatyzacji w określonym ustawowo zakresie.
Zwiększenie zdolności dostosowawczych sektora publicznego do wymogów rynku wymaga umocnienia pozycji menadżera w przedsiębiorstwach państwowych.
Groźne w naszej ocenie są decyzje związane z podnoszeniem podatków, ograniczaniem konkurencji, uprzywilejowywaniem jednych sektorów gospodarki kosztem innych, wstrzymywaniem prywatyzacji.
Ważnym fragmentem polskiej gospodarki jest rolnictwo, przede wszystkim dlatego, że jest z nim bezpośrednio związana 1/3 społeczeństwa oraz, że produkcja i przetwórstwo rolno-spożywcze mogą stanowić m.in. o specyfice naszej gospodarki.
Podstawą ustroju rolnego są, naszym zdaniem, wyspecjalizowane, towarowe gospodarstwa. Winny temu służyć przekształcenia zarówno tradycyjnych gospodarstw prywatnych, jak też wielkoobszarowych gospodarstw państwowych. Strategicznym, długofalowym celem przemian polskiej wsi winno być podniesienie wydajności i obniżenie kosztów produkcji rolnej. Wiąże się to ze zmniejszeniem liczby osób bezpośrednio zatrudnionych w rolnictwie, rozwojem przetwórstwa rolno-spożywczego, usług oraz infrastruktury technicznej, finansowej i handlowej na terenach wiejskich. Tylko szybko rozwijająca się gospodarka może tworzyć miejsca pracy dla ludzi, którym zbyt małe rozmiary gospodarstw nie są w stanie stworzyć należytych warunków życia.
W pełni zdajemy sobie sprawę z ogromu zadań związanych z przebudową polskiej wsi. Jednak nadmierny protekcjonizm państwa wobec rolnictwa nie służy długofalowym interesom tak rolników, jak i mieszkańców miast. Polityka taka grozi marnotrawstwem, gdyż prowadzi do narastania ogromnych nadwyżek produkcyjnych, których finansowanie i rozładowywanie pochłania wielkie środki, które można by przeznaczyć na usuwanie rozpiętości między poziomem życia w mieście i na wsi.
Konieczny jest więc wielofunkcyjny rozwój wsi i jej zmiany cywilizacyjne. Skuteczną pomocą w realizacji tego celu może stać się narodowy program stypendialny kształcenia młodzieży wiejskiej w nowych zawodach, ze szczególnym uwzględnieniem specjalności związanych ze sferą usług dla wsi i rolnictwa.
Stworzenie i trwałe umocowanie gospodarki zdolnej sprostać oczekiwaniom społecznym, wymogom efektywności oraz konkurencji potrzebuje konstytucyjnych gwarancji chroniących stabilność pieniądza, wolność gospodarczą i własność przed niszczycielskim wpływem krótkowzrocznej lub upartyjnionej polityki.
Uformowanie nowej równowagi: człowiek - środowisko, staje się jednym z podstawowych warunków przeżycia i rozwoju przyszłych pokoleń. Polska powinna wkroczyć na drogę zharmonizowanego z otoczeniem rozwoju społeczeństwa - na drogę ekorozwoju.
Ochrona środowiska, zajmująca ważne miejsce w polityce państwa, to przede wszystkim przerwanie marnotrawienia nieodnawialnych zasobów naturalnych i przejście do rozwoju zrównoważonego pod tym względem. Powodzenie zamiarów w tym zakresie zależy od wprowadzenia czystych technologii, rozwoju produkcji zdrowej żywności, umiejętności zagospodarowania odpadów, ochrony ojczystej przyrody i krajobrazu oraz oszczędności w wykorzystywaniu energii. Nie mniejsze znaczenie przywiązujemy do edukacji ekologicznej i gwarancji prawa do życia w zdrowym środowisku oraz rozwoju pozarządowych organizacji ekologicznych.
Przemiany gospodarcze i polityczne ostatnich lat wyzwoliły nowe problemy społeczne. Najważniejszymi z nich są z pewnością wzrost sfer niedostatku oraz bezrobocie. Źródłem największych społecznych obaw stała się możliwość utraty pracy i niemożność znalezienia nowej.
Pełne zatrudnienie w gospodarce rynkowej nie jest osiągalne. Należy natomiast dążyć do tego, by każdy, kto utraci pracę, mógł ją jak najszybciej znaleźć. Zależy to od zdolności gospodarki do tworzenia nowych miejsc pracy, a więc od jej rozwoju oraz od zdolności przystosowawczych ludzi. Najgroźniejszym zjawiskiem towarzyszącym bezrobociu jest brak pracy dla ludzi młodych. Temu zjawisku należy przeciwdziałać tworząc odrębne mechanizmy w przyjmowaniu absolwentów szkół do pracy. Jednak najpilniejszym zadaniem jest taka reforma systemu szkolnictwa, aby absolwenci byli przygotowani do życia zawodowego.
Szczególnego podejścia wymaga problem bezrobocia strukturalnego występującego w niektórych regionach. Walka z nim wymaga interwencji państwa polegającej na tworzeniu mechanizmów ekonomicznych rozwoju regionalnego.
Zmniejszanie sfer biedy jest ściśle związane z rozwojem gospodarczym. Dla ludzi i rodzin, które w sposób niezawiniony nie mogą osiągnąć minimalnego poziomu dochodów, stworzono w ostatnich latach system pomocy społecznej. Uważamy, że system ten należy rozwijać w połączeniu z działalnością fundacji i innego typu instytucji pozarządowych oraz organizacji pomocy wzajemnej. Winny być one wspierane przez państwo.
Palącą potrzebą jest reforma systemu ubezpieczeń społecznych. Obecny system jest powiązany z wysoką obowiązkową składką. Efektem są nadmierne obciążenia przedsiębiorstw, zjawisko pracy na czarno i w szarej strefie. Kontynuowanie dotychczasowego systemu grozi też rozbiciem systemu finansowego państwa. Reforma ubezpieczeń społecznych winna polegać na stworzeniu systemu gwarancji minimalnych w powiązaniu z możliwością dodatkowych ubezpieczeń grupowych i indywidualnych. Tego typu reforma powiązana z możliwością odpisu określonej części ubezpieczenia od podstawy opodatkowania stanowi ważny instrument gromadzenia funduszy inwestycyjnych.
Niezmiernie pilną potrzebą jest przeprowadzenie reformy służby zdrowia, zapewniającej równą dla wszystkich dostępność opieki zdrowotnej uzasadnionej medycznie w ramach świadczeń powszechnie gwarantowanych przez państwo. Równocześnie widzimy zasadność w obrębie służby zdrowia zasady kontraktów za wykonywane usługi, menedżerskiego systemu zarządzania, konkurencji między publicznymi i prywatnymi zakładami opieki zdrowotnej, samodzielności szpitali i przychodni, położenia większego nacisku na profilaktykę i promocję zdrowia. Opowiadamy się za tworzeniem niepełnosprawnym warunków pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Ważnym zadaniem staje się określenie nowych reguł w gospodarce mieszkaniowej. Proponujemy rozwijanie systemu kredytów hipotecznych i kontraktowych, oparcie spółdzielczości mieszkaniowej na zdrowych ekonomicznie podstawach oraz budownictwo komunalne, przeznaczone dla rodzin o mniejszych dochodach. Należy jak najszybciej urealnić czynsze mieszkań będących własnością gmin oraz wprowadzić dopłaty do wynajmu mieszkań dla rodzin niezdolnych do uiszczenia pełnej opłaty.
Szkolnictwo, nauka i kultura decydują o rozwoju i przyszłości kraju. Postulujemy dlatego istotne zwiększenie płac w tej sferze, połączone z poprawą wykorzystania środków na te cele. Uważamy, że szkolnictwo publiczne pozostanie podstawą kształcenia młodzieży w Polsce, lecz należy także wspierać rozwój szkolnictwa prywatnego i społecznego na zasadzie równouprawnienia tego rodzaju szkół. Nauczycielom należy stworzyć warunki umożliwiające awans zawodowy i racjonalizację czasu ich pracy. Wydatki na oświatę winny być planowane na podstawie znajomości rzeczywistych kosztów realizacji ponoszonych przez oświatę. Doprowadzić należy do oddzielenia nadzoru nad szkołami i placówkami oświatowymi od ich prowadzenia oraz wprowadzić zasadę finansowania ucznia, a nie szkoły. Jesteśmy za jak najszybszym przejęciem szkół podstawowych przez gminy i za stabilizacją systemu ich finansowania.
Najważniejszym celem finansowania badań naukowych przez państwo jest uzyskanie rezultatów, które zapewnią wzrost gospodarki i postęp cywilizacyjny Polski. Dla osiągnięcia tego celu niezbędne jest optymalne wykorzystanie środków kierowanych na badania naukowe i prace badawczo-rozwojowe oraz skuteczne powiązanie nauki z innymi obszarami aktywności społecznej i gospodarczej. Odpowiedzialność za finansowanie badań podstawowych spoczywać winna na państwie, a badań stosowanych na przedsiębiorstwach.
Uważamy, że obowiązkiem państwa, władz lokalnych oraz instytucji i osób prywatnych jest sprawowanie mecenatu nad kulturą i sztuką oraz ochrona dóbr kultury odziedziczonych po poprzednich pokoleniach. Będziemy dążyć do stworzenia systemu prawnego, organizacyjnego i finansowego, pozwalającego na integrację działań poszczególnych mecenasów kultury. Za szczególnie pożądaną zmianę w polityce kulturalnej uznajemy systematyczną decentralizację i regionalizację zarządzania placówkami kulturalnymi.
Trwałość demokracji w znacznym stopniu uzależniona jest od wolnego obiegu informacji i nieskrępowanej swobody wypowiedzi a więc niezależności prasy i innych publicznych oraz prywatnych środków masowego przekazu. Na ich niezależności i różnorodności opierać się będzie przecież wolność i trwałość instytucji pośredniczących w demokratycznej, samorządnej Rzeczypospolitej. Obowiązkiem wszelkich władz publicznych jest realizowanie prawa obywateli do informacji.
Jednym z warunków bezpieczeństwa kraju jest dysponowanie sprawną i dobrze wyposażoną policją oraz nowoczesną armią gwarantującą suwerenność. Uważamy, iż armia musi pozostawać poza sferą konfliktów politycznych i być poddana cywilnej kontroli. Opowiadamy się za zwiększeniem zawodowej części armii oraz skróceniem czasu trwania zasadniczej służby wojskowej.
Policja musi nie tylko zapewniać obywatelom poczucie bezpieczeństwa, ale i skutecznie przeciwdziałać wszelkim próbom budowania nieformalnych struktur wpływów, w tym - szczególnie groźnym dla funkcjonowania demokracji - zjawiskom korupcji. Bezpieczeństwo ludzi to bezpieczne domy i ulice.
Bezpieczeństwo Polski zależy w dużej mierze od polityki zagranicznej. Jej źródłem jest interes narodowy a celem - zachowanie niepodległości i integralności państwa.
Miejsce naszego kraju pośród innych narodów zależy w pierwszym rzędzie od zachowania demokratycznego ładu, stworzenia silnej gospodarki, a także od zdolności ułożenia dobrych stosunków z naszymi wszystkimi sąsiadami i współpracy z innymi krajami. Los naszego państwa jest ściśle związany z poziomem rozwoju gospodarczego, dlatego tak ważne jest jak najszybsze pokonanie luki cywilizacyjnej, jaka powstała w okresie rządów komunistycznych między Polską a krajami wysoko rozwiniętymi. Stworzenie dynamicznego wzrostu gospodarczego daje szansę aby Polska stała się twórczym łącznikiem między Wschodem a Zachodem. Jest to z punktu widzenia państwa kwestia racji stanu.
Historyczna szansa Polski na bezpieczeństwo i rozwój wiąże się z uczestnictwem w strukturach bezpieczeństwa międzynarodowego, a zwłaszcza we Wspólnotach Europejskich i w NATO. Naszą przynależność do tych struktur traktujemy nie tylko w kategoriach bezpieczeństwa Polski, ale także jako gwarancję bezpieczeństwa wielostronnego i zbiorowego.
Działalność UNII WOLNOŚCI jest otwarta dla wszystkich, którzy chcą wspierać kraj w trudnych przeobrażeniach.
Chcemy w przyszłość przenieść wszystkie pozytywne doświadczenia Unii Demokratycznej i Kongresu Liberalno-Demokratycznego. Polska potrzebuje odnowienia wiary w sens postaw szczerze patriotycznych i odrodzenia umiejętności zbiorowego działania z myślą o wspólnym dobru. Nowe pokolenie oczekuje od polityków wyraźnych gwarancji, że we własnej ojczyźnie znajdzie szansę dla pełnego rozwoju i bezpiecznego, stabilnego życia. Jesteśmy przekonani, że nasz program przełamie bierność wielu niezadowolonych z dotychczasowego rozwoju kraju ludzi, że do jego realizacji włączy się aktywnie młode pokolenie, aby współtworzyć taką Polskę, w jakiej samo pragnie żyć i pracować.
Naszym zadaniem jest realizacja przedstawionego programu w ramach demokratycznego systemu walki o władzę, a w efekcie wzmocnienie społecznego zaufania do demokracji i wolnorynkowego systemu gospodarczego. Zwycięstwo naszego programu politycznego będzie najpewniejszym gwarantem sukcesu demokracji w Polsce i wzmocnienia jej niepodległego bytu państwowego. Nasz program jest programem dla Polski.