Proponowany przez rząd projekt reformy oświaty przewiduje zmiany systemu edukacji we wszystkich aspektach jego funkcjonowania, począwszy od zasad finansowania publicznego szkolnictwa, przez stworzenie nowych typów szkół oraz nowej organizacji zajęć, aż do zasad zatrudniania i wynagradzania nauczycieli.
W dzisiejszej szkole nauczyciel jest wykonawcą opracowanego z góry narzuconego programu, nie podlegającego jego ocenie. Nauczyciel jest rozliczany ze sposobu wykonania powierzonego zadania, nie za za efekt swoich działań. Uczeń jest manipulowany dydaktycznie i wychowawczo w taki sposób by uzyskać absolwenta zbliżonego jak najbardziej do przyjętego modelu, bez zwracania uwagi na indywidualnoci dziecka. Schemat ten skonstruowany w zeszłym stuleciu, zakładał przyswajanie przez uczniów wiedzy o świecie i kulturze. Postęp cywilizacyjny spowodował ogromne rozszerzenie się owego zasobu wiedzy, za próby aktualizacji programów nauczania doprowadziły do tego, że stały się one streszczeniem dorobku nauki i kultury. Uczniowie nie są w stanie pochłonąć coraz większej porcji encyklopedycznej wiedzy, a proces kształcenia ulega spłyceniu.
 Te dzieci będą już miały okazje poznać nowy sposób nauczania.
Na zdjęciach rozpoczęcie roku szkolnego - 1 wrzesień.
Najbardziej spektakularnym elementem reformy jest stworzenie nowych typów szkół oraz likwidacja niektórych ich typów istniejących obecnie. Nowy ustrój szkolny obejmuje etapy edukacji od przedszkola do studiów doktoranckich. W przedszkolach nauczanie będzie nieobowiązkowe tak jak uczestnictwo w zajęciach "zerówki". Obowiązkowa nauka rozpoczyna się w wieku siedmiu lat w pierwszej klasie szecioletniej szkoły podstawowej. W klasach I-III zrezygnowano z podziału na tradycyjne lekcje, przerwy i przedmioty, pozostawiając nauczycielowi organizację zajęć. Nauczyciel także dostosuje czas trwania zajęć, dobór treci programowych oraz sposób w jaki zajęcia zostaną przeprowadzone, będą one zależały głównie od zainteresowań uczniów. W klasach IV-VI także zrezygnowano z podziału na tradycyjne przedmioty, zastępując je tzw. kształceniem blokowym. Uczniowie tych klas zapoznają się z poszczególnymi dziedzinami wiedzy podczas zajęć mających charakter bloków przedmiotowych, obejmujących cztery tradycyjne dyscypliny akademickie, np. blok przedmiotowy "przyroda" zawiera zagadnienia z dziedziny biologii, geografii, chemii, fizyki. W system kształcenia blokowego wpleciono tzw. "programy wychowawcze" na które składa się wychowanie patriotyczne i obywatelskie, kultura informacyjna. Uczniowie kończąc szkołę podstawową, składać będą pierwszy w życiu poważny egzamin - sprawdzian kompetencji. Niezależnie od jego wyniku wszyscy rozpoczną naukę w gimnazjum.
W trzyletnim gimnazjum kształcić się będzie według tradycyjnego podziału na przedmioty, odpowiadające przedmiotom nauczanym obecnie w liceum ogólnokształcącym. Programy wychowawcze wprowadzone w starszych klasach szkoły podstawowej ulegną rozszerzeniu o edukację filozoficzną, ekologiczną i obronę cywilną wystepując pod nazwą ścieżek międzyprzedmiotowych. Nauka w gimnazjum zostanie zakończona kolejnym egzaminem - sprawdzianem preorientującym, którego celem ma być okrelenie stanu wiedzy i umiejętności ucznia. Wynik tego egzaminu będzie decydował o dalszej karierze ucznia. W dużej mierze od wyniku egzaminu preorientującego będzie zależało do jakiej szkoły pójdzie absolwent, czy do szkoły zawodowej czy też do którego z liceów profilowanych.
Na szczeblu szkolnictwa średniego nowy system edukacji proponuje dwa typy szkół: trzyletnie liceum profilowane oraz szkołę zawodową w której po dwuletnim okresie nauki należy zdać egzamin zawodowy. Obydwa typy szkół kończą się egzaminem maturalnym. W nowym projekcie przewidziano likwidację techników i liceów zawodowych. W liceum profilowanym nauka obejmie trzy typy przedmiotów: wspólne dla wszystkich profili zajęcia w zakresie podstawowym, zajęcia zintegrowane oraz przedmioty odpowiadające poszczególnym profilom. W liceum tak jak w gimnazjum wystąpią programy wychowawcze w postaci ścieżek międzyprzedmiotowych. Egzamin maturalny umożliwia naukę na studiach wyższych i szkołach policealnych. Nauka w liceum i w szkole zawodowej jest obowiązkowa.
Powstaną także dwuletnie licea uzupełniające dla absolwentów którzy zdali egzaminy zawodowe i pragną zdobyć wyższe wykształcenie. Mogą oni kontynuować naukę po zdaniu egzaminu maturalnego w szkołach wyższych i policealnych (z rocznym opóźnieniem w stosunku do absolwentów liceów).
Szkolnictwo wyższe zostało zorganizowane dwustopniowo:
- trzyletnie studia wyższe pierwszego stopnia zakończone licencjatem
- dwuletnie uzupełniające studia magisterskie.
Jednolite, pięcioletnie studia magisterskie pozostały bez zmian.
Podobne rozwiązania zastosowano w kształceniu na wyższych uczelniach zawodowych, czyli nie ma jednolitych pięcioletnich studiów magisterskich. Ostatnim etapem edukacji będą organizowane przez poszczególne wydziały uczelni studia doktoranckie.
Absolwenci liceów, zarówno profilowanych, jak i uzupełniających poza szkołami wyższymi mogą kontynuować naukę w trzyletnich kolegiach np. językowych lub w dwuletnich szkołach policealnych, w których naukę kończy egzamin zawodowy.
W nowych typach szkół zajęcia zorganizowane będą w odmienny sposób niż dotychczas. Reforma zakłada odejście od przeładowanych programów nauczania, w których poszczególne przedmioty odpowiadają dyscyplinom akademickim, na rzecz zajęć, dzięki którym będzie można dostrzec indywidualność ucznia i położyć nacisk na rozwój jego osobowoci, predyspozycji i możliwoci.
Podczas nauki w szkole podstawowej, przez pierwsze trzy lata uczniowie będą uczęszczali na "zajęcia ogólne", trwające 15 godzin tygodniowo (I kl.) oraz 16 i 17 godzin (II i III kl.). Celem zajęć ogólnych jest, oprócz opanowania podstawowych umiejetnoci czytania, pisania i liczenia, rozwijanie umiejętności posługiwania się prostymi narzędziami, kształtowanie nawyków społecznego współżycia i wrażliwoci moralnej. Od nauczyciela będzie zależał wybór sposobu, w jakim wysiłek intelektualny będzie przeplatany aktywnością fizyczną (kiedyś znany jako "gimnastyka śródlekcyjna") w wymiarze trzech godzin tygodniowo. W aktualnym systemie zajęcia podzielone są na przedmioty i trwają o trzy godziny tygodniowo dłużej niż w projekcie nowego programu. Projekt jednak przewiduje oddanie do dyspozycji nauczyciela trzech godzin w tygodniu do wykorzystania w wybranej dziedzinie oraz dwóch godzin wyrównawczych dla uczniów mających problemy z realizacją programu nauczania. W wymiarze dwóch godzin tygodniowo będzie realizowany przedmiot etyka lub religia (do wyboru). Nauczyciel będzie miał do wyboru jeden z programów zaproponowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej lub będzie mógł opracować własny, autorski program nauczania który jednak będzie musiał być zgodny z centralnie ustalonym tzw. minimum programowym oraz zaakceptowanym przez radę pedagogiczną. Następne trzy klasy podstawówki to kształcenie blokowe. Projekt przewiduje cztery bloki przedmiotowe: kultura i język polski, matematyka, przyroda, historia i społeczeństwo (po 6 godzin tygodniowo) oraz sztuka i technika (2 godziny), języki obce i wychowanie fizyczne po trzy godziny. W starszych klasach podstawówki uczniowie mają doskonalić umiejetności nabyte we wcześniejszym etapie nauki oraz rozwijać zainteresowania. Na tym etapie mają być rozpoznawane ich szczególne uzdolnienia i predyspozycje oraz okreslane właściwe drogi dalszej edukacji. Osiągnięcie samodzielności, sprawności i skuteczności w rozwiązywaniu problemów oraz przyswojenie postaw społecznych i umiejetności wiadomego podejmowania decyzji jest kolejnym celem. Sprawdzian kompetencji wieńczy naukę w szkole podstawowej. Nie jest to egzamin selekcyjny, celem jego jest dostarczenie informacji o poziomie wiedzy i umiejętności ucznia opuszczającego mury szkoły. Wyniki będą przedstawione w formie punktowej, nie za egzamin zdany czy też nie zdany.
Zajęcia w gimnazjum nie będą się różnić zbytnio od zajęć w starszych klasach szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego. Nauczane będą tradycyjne przedmioty. Wprowadzona będzie w wymiarze dwóch godzin tygodniowo informatyka (wprowadzenie tych zajęć będzie uzależnione od mozliwoci szkoły). Lekcje muzyki, plastyki, techniki i informatyki prowadzone będą w grupach o różnym stopniu zaawansowania. Zależnie od swoich możliwoci i zainteresowań uczniowie będą mogli wybierać poszczególne grupy. Poszczególne przedmioty mają być przeplatane treściami wychowawczymi, których zakres został rozszerzony w porównaniu do podstawówki o tematy z dziedziny ekologii, filozofii oraz obrony cywilnej. Przedmioty te zostały nazwane ścieżkami międzyprzedmiotowymi.
Kolejnym egzaminem organizowanym na zakończenie nauki w gimnazjum będzie sprawdzian preorientacyjny. Jego celem ma być ustalenie poziomu wiedzy i umiejetności i predyspozycji ucznia. Tak jak poprzednio tak i w tym przypadku wynik bedzie podawany w formie punktowej. Od liczby zdobytych punktów zależeć będzie możliwość podjęcia nauki w szkołach licealnych lub zawodowych.
Nauczanie w trzyletnim liceum profilowanym odbywać się będzie według rozszerzonych programów z niektórych przedmiotów. Jest to przeformułowanie obecnego podziału na klasy o różnych profilach. Uczniowie bedą uczęszczać na trzy rodzaje zajęć.
Zajęcia właściwe dla danego profilu - lekcje zorganizowane na wyższym poziomie zaawansowania, obowiązkowe dla tych, którzy wybrali dany profil.
Zajęcia zintegrowane (kultura i sztuka, człowiek i środowisko, człowiek i świat współczesny), uzupełniające programy poszczególnych profili. Uczniowie będą uczęszczać na te lekcje z grupy zajęć zintegrowanych, których nie przerabiali w ramach przedmiotów właciwych dla wybranego przez siebie profilu.
Wszyscy będą uczęszczać na zajęcia wspólne w zakresie podstawowym - j.polski, matematykę, j.obce, wychowanie fizyczne, obronę cywilną oraz religię lub etykę.
W porównaniu do gimnazjum rozszerzona zostanie liczba ścieżek międzyprzedmiotowych. Naukę w gimnazjum kończy egzamin państwowy - matura.
Projekt reformy przewiduje wprowadzenie nowego systemu oceniania postępów w nauce jakie osiągają uczniowie na poszczególnych etapach kształcenia.
Egzaminy będą przygotowywane i przeprowadzane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną i Regionalne Komisje Egzaminacyjne, które będą instytucjami niezależnymi zarówno od szkoły, jak i kuratoriów oświaty.
Nowy system oceniania poprzez egzaminy państwowe pozwala rzetelnie ocenić wiedzę i umiejętnoci ucznia. Zwrócenie uwagi na umiejętności będące istotnym elementem podlegającym ocenie w trakcie egzaminów ukazuje, że autorzy projektu kładą duży nacisk na dostosowanie programów szkolnych do wymagań, jakie przed przyszłymi absolwentami stawia zmieniająca się rzeczywistość. Stworzenie jednolitych kryteriów oceny umożliwi kuratorium oświaty skuteczny nadzór, zarówno w zakresie monitorowania przebiegu procesów dydaktycznych, jak i ewentualnych korekt organizacyjnych, programowych i metodycznych.
System ten składa się z trzech poziomów i obejmuje wszystkich uczniów kończących dane typy szkół.
szkoła podstawowa - sprawdzian kompetencji, nie mający charakteru selekcyjnego, ma za zadanie dostarczyć uczniom i ich rodzicom, a także szkołom informacji o poziomie osiągnięć absolwenta. Punktowa forma prezentacji wyników pozwoli na dokładne przedstawienie różnic między uczniami oraz na porównanie wyników sprawdzianu z ocenami wystawionymi przez nauczycieli w czasie nauki w szkole podstawowej.
gimnazjum - sprawdzian preorientujący, odpowiednik przedwojennej "małej matury", podany w formie punktów zadecyduje o dalszych losach absolwentów (licea profilowane i szkoły zawodowe będą okrelały minimalną liczbę punktów, jaką musi uzyskać kandydat, aby dostać się na listę przyjętych do tej szkoły).
szkoła średnia - matura, otwierająca możliwość podjęcia dalszej edukacji w szkole wyższej.
Dziś ze względów na brak jednolitych kryteriów stopnie są wystawiane subiektywnie i nie pozalają na porównanie poziomu wiedzy uczniów z różnych szkół, a nawet często poszczególnych klas tej samej szkoły. Porównawcze oceny umożliwiają jedynie, rzadko przeprowadzane, sprawdziany kuratoryjne z precyzyjnie okresloną punktacją i skalą ocen.
Warto podkreślić dwie istotne cechy projektu nowego systemu egzaminów państwowych.
-
Wszystkie sprawdziany będą standardowo przygotowane, przeprowadzane i oceniane przez niezależne od lokalnych środowisk oświatowych komisje egzaminacyjne, co pozwoli na dokonanie rzetelnej oceny uczniów, porównywalnej w skali kraju.
Podanie wyników sprawdzianów do wiadomoci szkół pozwoli na dokonanie zarówno ocen efektów pracy dydaktycznej poszczególnych nauczycieli przez dyrektorów szkół, jak i kontrolę działalności samych szkół dokonaną przez władze oświatowe.
Nadzór pedagogiczny nadal będą sprawowały kuratoria oświaty, egzaminy będą przeprowadzane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną i Regionalne Komisje Egzaminacyjne. Kwestie programów nauczania i określenia minimum programowego pozostaną w gestii MEN. |